5.6’lık Akdeniz Zelzelesi İle Gündeme Gelen Helen Fayı

6 Şubat Pazartesi Kahramanmaraş başta olmak üzere 10 ili etkileyen 7.7 ve 7.6’lık sarsıntılar tüm Türkiye’yi yasa boğmuştu. Hayatını kaybeden on binlerce vatandaşımızın acısı şimdi çok tazeyken tüm ülke, en ufak bir zelzelede bile ürker olduk.

Bugün akşam saatlerinde Akdeniz açıklarındaki “Helen yayı” üzerinden gerçekleşen 5.4 büyüklüğündeki zelzele ise akıllara “Çok yakında Ege bölgesinde büyük bir sarsıntı olabilir mi?” sorusunu getiriyor. Kimi uzmanlar her an zelzele olabileceğini belirtirken kimileriyse bu zelzelenin olağan olduğunu belirtiyor.

Öncelikle sarsıntının gerçekleştiği Helen yayının ne olduğuna bir bakalım

5.4 büyüklüğündeki sarsıntı, Akdeniz’deki öbür pek çok zelzelenin tersine sıradan bir pozisyonda gerçekleşmedi. Zelzelenin gerçekleştiği nokta tarih boyunca Helen Yayı ve Girit Yayı olarak bilinen ve 365 yılında gerçekleşen bir zelzeleyle Girit adasının sular altındaki bir kısmının yükselerek ortaya çıkmasına neden olan bir “fay çizgisi topluluğudur”.

Farklı fay çizgilerinin birleştiği bir nokta olan ve tarih boyunca kaydedilen onlarca büyük zelzeleye neden olan Helen yayı, Akdeniz’in komşusu olan İyon denizinden başlayarak Fethiye Burdur fayına bağlanan bu yarar ayrıyeten pek çok “Dalma Batma Zonu” olduğunu da belirtelim.

Bu Dalma Batma Zonlarında yaşanan zelzeleler yüklü olarak denizlerde devasa tsunamilerin oluşmasına ve çevresindeki yerleşim yerlerinin zelzeleden fazla tsunami ile hasar görmesine neden olabiliyor.

Ayrıca Helen yayı üzerinde 1740 yılından bu yana toplamda 17 yıkıcı zelzelenin meydana geldiği tespit edilmiştir. Bu sarsıntılar sırasıyla;

Depremin Yılı	Depremin Adı	Depremin Büyüklüğü
1741	Rodos Depremi	Bilinmiyor
1743	Antalya Depremi	Bilinmiyor
1922	Karpathos Depremi	Bilinmiyor
1926	Rodos Depremi	MS: 7.0
1926	Finike Depremi	MS: 6.8
1941	Kıbrıs Depremi	MS: 5.9
1949	Karpathos Depremi	MS: 7.2
1953	Kıbrıs Papos Depremi	MS: 6.1
1957	Fethiye Depremi	MS: 7.2
1959	Köyceğiz Depremi	MS: 5.7
1969	Kastellorizo Depremi	MS: 6.3
1996	Papos Depremi	MS: 6.2
2003	Antalya Depremi	MS: 4.8
2005	Kaş, Antalya Depremi	MS: 5.5
2009	Girit Depremi	MS: 6.2
2011	Girit Depremi	MS: 6.3
2020	Girit Depremi	Mw: 6.4

Peki Akdeniz’de yaşanan son zelzele daha büyük bir felaketin habercisi olabilir mi?

Aslına bakarsanız bu sorunun karşılığı hem evet hem de hayır. Tarihte Helen yayı üzerinde yaşanan zelzelelere baktığımızda irili ufaklı binlerce zelzeleyle karşılaşıyoruz. Kimi küçük sarsıntıların akabinde biriken güç büyük sarsıntılarla açığa çıkarken birtakım durumlardaysa orta ve büyük ölçekli zelzeleler sık aralıklarla gerçekleşerek daha büyük bir güç birikmesinin önüne geçebiliyor.

Her fay sınırının farklı zelzele düzenekleri olduğunu ve her zelzelenin farklı bir “olgunlaşma” sürecinin olduğunu belirtmemiz gerek. Bu nedenle 5.4’lük zelzelenin akabinde yıkıcı bir zelzele gelip gelmeyeceğini kesin olarak bilmek imkânsız. Olağan kendinizi “Deprem Kâhini” olarak tanıtarak insanların kaygılarını manipüle ediyorsanız orası öteki.

Deprem araştırmacısı Baturhan Öğüt, Twitter hesabından yaptığı açıklamasında bu sarsıntının Helen yayı üzerinde birikme olmadığını gösterdiğini belirtiyor. Öğüt’e nazaran tansiyon biriken fay çizgilerinde bu büyüklükte sarsıntılar oluşmuyor.

Sonuç olarak Akdeniz’de yaşanan 5.4 büyüklüğündeki zelzele, çok tehlikeli bir pozisyonda gerçekleşmiş olsa da aslında düşünüldüğü üzere daha büyük bir sarsıntı habercisi olmayabilir. Ancak natürel ki bunu kesin olarak bilemeyiz.