Akdeniz’i Kurutup Avrupa ve Afrika Kıtalarını Birleştirme Projesi: Atlantropa (Gerçekleşseydi Vay Hâlimize!)
Çeşitli sebeplerden ötürü hiçbir vakit uygulamaya geçemeyen bu ütopik proje yapılsaydı tahminen de şu anda birçoğumuz Türkiye’den farklı bölgelere göç etmiştik ve dünyanın istikrarı hayli değişmişti.
Peki “Atlantropa” projesinin tam olarak gayesi neydi ve kim tarafından ortaya atılmıştı? Hangi sebeplerden ötürü uygulanamamıştı? Şayet uygulansaydı başımıza neler gelirdi? Tüm bu soruların karşılıklarına birlikte bakalım.
20. yüzyıldaki güç talebinin sonucunda ortaya farklı fikir ve projeler çıkıyordu.
Doğal kaynakları telaş verici düzeyde tüketmemiz, durmadan çocuk yaparak dünya nüfusunu umarsızca artırmamız ve artan güç talebimiz; bugün olduğu üzere 20. yüzyılın gidişatını da önemli derecede şekillendiriyordu.
1900’lü yıllarda ulaşım alanındaki yenilikler ve elektrik ağlarının yaygınlaşması, enerji sorununa ait tahliller üretmeyi gerektiriyordu. Alman asıllı mimar Hermann Sörgel’in (1885-1952) aklına “ütopik” bir fikir gelmişti. “Atlantropa” ya da “Panropa” olarak isimlendirilen proje, Çanakkale ile Cebelitarık Boğazı boyunca dev bir baraj inşa etme fikriydi.
1928 baharında ortaya atılan planda, inanılmaz boyutlarda baraj yapılacaktı.
Yapılacak barajlar o kadar büyük olacaktı ki insanlığın şimdiye kadar gördüğü en büyük yapı olarak tarihe geçeceklerdi (Dünya üzerindeki betonlar bile yetmeyecekti aslında). Bu proje Adolf Hitler’in de epey ilgisini çekmişti ve hayata geçirilmesi için takviye vererek inanılmaz yatırımlar yapmıştı.
Barajlar, sayısız beşere hiç tükenmeyen bir güç ve hammadde kaynağı olacaklardı. Dünyanın en büyük hidroelektrik tesisi olacak barajlardan birincisi ve en büyüğü, Cebelitarık Boğazı boyunca inşa edilecekti ve Avrupa’nın elektrik muhtaçlığının yarısını karşılarken Akdeniz’in ana su kaynağı kesilecekti. İkinci baraj, teorik olarak Karadeniz’i kapatarak inşa edilecekken üçüncüsü ise Tunus’tan Sicilya’ya kadar uzanacaktı.
Projeye nazaran iki kıta birbirine bağlanacaktı.
Buharlaşma, deniz düzeyinin 200 metreye kadar düşmesine neden olacak ve kıyı boyunca yeni alanlar oluşturarak Avrupa, kara yoluyla Afrika’ya bağlanacaktı. İki kıta birleşerek tek bir kıta hâline geldiğinde ise yeni kazanılan bu topraklar; tarım, altyapı genişletme ve kent alanı olarak kullanılacaktı.
Bu projenin sonucunda Akdeniz, tuzlanma sebebiyle yok olacak olsa da projenin iptal edilme nedeni ekolojik telaşlar değildi. Ne Nazi rejimi periyodunda ne de savaş sonrası periyotta uygulanamayacağı için siyasi nedenlerden iptal edilmişti.
Ayrıca Hermann Sörgel, 25 Aralık 1952’de trafik kazasından hayatını kaybetti ve projenin sponsorlarını içeren Atlantropa Enstitüsü de dağılınca projeyi tarihe gömmek zorunda kaldılar.
Peki Akdeniz kurusaydı başımıza neler gelirdi?
Akdeniz’den arta kalmış kuru bölge, deniz düzeyinin çok altında olduğundan muhtemelen dünyanın en sıcak bölgesi olurdu. Yani rastgele bir insan barınamazdı. Zaten sıcaklık problemi olmasa bile başka sıkıntılar daha var. Akdeniz’in suyu çok tuzlu olduğundan, açığa çıkan alan, tuz kütlelerinden ibaret olurdu ve bu, tarımı da imkânsız hâle getirirdi
Ayrıca etraftaki topraklar da çölleşirdi. Güney Avrupa ile Türkiye kurumaya başlardı ve bunun sonucunda yağışlar azalırdı. Nihayetinde Avrupa’daki tarım da etkilenirdi ve Akdeniz yakınlarında yaşayan hayvanlar, hayatta kalamazdı.
Bununla hudutlu kalacak mı sandınız? Boşaltılan denizden gelen su, okyanuslara yine dağıtılacağı için deniz düzeylerinde meydana gelen artış; Amsterdam, New Orleans, Sacramento, Kopenhag ve Şanghay üzere kentleri sular altında bırakırdı.
Yani Atlantropa projesinin hayata geçmesi esasen imkânsızdı. Tekrar de farklı bir projeydi ve tanınan kültürde de yer etti:
Philip K. Dick’in “The Man in the High Castle” isimli yapıtında ve Amazon Studios dizisinde, bir barajla tüm Akdeniz’in kurutulması geçiyordu.
Ayrıca “Star Trek: The Motion Picture” kitabında da projeden bahsedilmişti fakat sinemada yer almamıştı.
İlginizi çekebilecek öteki içeriklerimiz: