Alexander Graham Bell’in Telefonu İcat Etmesinin Gerisinde Yatan, Birçok Kişinin Birinci Kere Duyacağı Trajik Öykü

Şu an tahminen bu yazıyı okuyor olduğunuz akıllı telefonun bile ortaya çıkmasını sağlayan aslında onlarca yıl evvel icat edilmiş olan o birinci telefondu. Elektriğin bir biçimde sese dönüştüğü bu eşsiz teknolojinin mucidi ise Alexander Graham Bell’dir. Elbette bu cümleyi kuruyor olmamızın nedeni, telefonun patentinin Alexander Graham Bell üzerine kayıtlı olmasıdır. Peki sahiden mucit o muydu?

En sonda söyleyeceğimizi baştan söyleyelim, telefonun mucidi Alexander Graham Bell’dir. Fakat o periyot Bell dışında tıpkı husus üzerinde çalışan daha pek çok bilim insanı vardı. Bu nedenle telefonu birinci kim icat etti sorusunun kesin bir cevabını vermek sıkıntı ancak tekrar de patenti birinci alan Bell oldu. Alexander Graham Bell neden bu türlü bir aygıt icat etti sorusunun karşılığı ise biraz trajik.

Kendini duyma engellilere adayan bir bilim insanı: Alexander Graham Bell kimdir?

Alexander Graham Bell, 3 Mart 1847 tarihinde İskoçya’nın Edinburgh kentinde dünyaya geldi. Annesi duyma engelli bir piyanist, babası ise Edinburgh Üniversitesi’nde konuşma eğitmeniydi. Meskende eğitim almaya başlayan Bell, düzgün bir formda piyano çalıyor ve entelektüel merakını gidermek için daima okuyordu. 

Adam olacak çocuk kendini 12 yaşında muhakkak etti ve Alexander Graham Bell birinci icadına imza attı. Buğday adedini kabuklarından ayırarak sürece müddetini kısaltan makine, Bell’in birinci icadı oldu. 16 yaşında konuşma mekaniğine merak duyan Bell, Kraliyet Lisesi’nin akabinde Edinburgh Üniversitesi’nde eğitime başladı ancak 1870 yılında ailesi ile birlikte Kanada’ya taşındığı için eğitimini tamamlayamadı. Sonraki yıl ona ABD yolu gözüktü.

‘Görünür konuşma’ sistemi ile duyma engelli çocuklara eğitim verdi:

Alexander Graham Bell’in konuşma eğitmeni olan babası, duyma engellilere konuşma seslerini taklit eden sembol serisine sahip bir sistem ile eğitim veriyordu. Amerika Birleşik Devletleri’ne gelince görünür konuşma ismini verdiği sistemi biraz daha geliştiren Bell, burada duyma engelli çocuklara ve yetişkinlere eğitim vermeye başladı.

1872 yılına geldiğimizde Bell’in Vokal Fizyolojisi ve Konuşma Mekaniği Okulu Boston’da kapılarını açtı. Bell burada o kadar düzgün bir eğitim veriyordu ki üniversite diploması olmamasına karşın kendisi Boston Üniversitesi Hitabet Okulu’nda Ses Fizyolojisi ve Diksiyon Profesörü oldu. 

Alexander Graham Bell ders verdiği sırada bir öğrencisine aşık oldu. Kader bu ya, aşık olduğu Mabel Hubbard isimli bu bayan da tıpkı annesi üzere duyma engelliydi. Çift, 1877 yılının 11 Temmuz günü evlendiler ve dört çocukları oldu. Maalesef bu çocukların ikisi şimdi bebekken hayatını kaybetti. 

“Bay Watson. Buraya gelin. Sizi görmek istiyorum.”

Alexander Graham Bell, 1871 yılında birden fazla iletinin tek kablo üzerinden iletilmesini sağlayan harmonik telgraf isimli bir aygıt üzerinde çalışmaya başlamıştı. Sağlam yatırımlar alınca işleri ilerletti ve insan sesini kablo ile aktarma yollarını aramaya başladı. 1875 yılında ortağı Thomas Watson ile elektriği sese dönüştürmeyi başardı.

O periyot çok fazla insan benzeri sistemler üzerinde çalıştığı için teknolojisi hazır olduğu anda Alexander Graham Bell patent müracaatında bulundu. 7 Mart 1876 tarihinde telefonun patentini alan Bell, birkaç gün sonra birinci başarılı telefon görüşmesini gerçekleştirdi ve tarihe geçen şu cümleyi kurdu: “Bay Watson. Buraya gelin. Sizi görmek istiyorum.”

Alexander Graham Bell’in muvaffakiyetinin arkasında yatan sır annesi ve eşiydi. Zaten annesi duyma engelli olduğu için hayatını seslere adayan Bell, eşi de bu durumda olunca kendini büsbütün seslere adadı. Kim bilir tahminen biraz daha ömrü olsa duyma engelliler için bir tahlil bile bulurdu. 

Bell, işleri süratle büyüttü ve icatların sayısını artırdı: 

1877 yılında bugün AT&T olarak bilinen Bell Telefon Şirketi’ni kuran Alexander Graham Bell, özellikle otellere büyük satışlar yaptı. Oteller bu telefon teknolojisini konser salonlarındaki sesleri lobilerindeki müşterilere dinletmek için kullanıyorlardı. Bell, çıkarının büyük kısmını duyma engelliler üzerine araştırma yapan Volta Laboratuvarına bağışlıyordu. 

Alexander Graham Bell bu periyotta ışığı da bir çeşit ses iletme aracına çevirecek aygıtı üzerinde çalışmaya başladı. Cihazı geliştirse bile ticari olarak pek uygun olmadığı için geri planda kaldı. İcat ettiği diğer bir aygıt ise cerrahi alanda kullanılan bir cins metal dedektörüydü. Bu aygıt daha sonra Birinci Dünya Savaşı’nda bedendeki mermileri bulmak hedefiyle kullanılmıştır. 

Alexander Graham Bell uçak üzerine bile çalışmalar yapmıştır:

1885 yılında Kanada kıyısındaki Cape Breton Adası’nda bir arazi satın alan Alexander Graham Bell, bir mesken yaparak buraya yerleşti. Bu periyotta gözü gökyüzündeydi. 1890’lı yıllarda kanat ve pervane çalışmaları yaptı. Wright Kardeşlerin birinci başarılı uçuşu yaptıkları günden sonra bile Bell bu teknolojiyi daha uygun yapma çalışmalarını sürdürdü.

Daha sonra Amerikan Bilimi Geliştirme Derneği’nin resmî yayımı haline gelen Science Mecmuası, National Geographic Topluluğu ve National Geographic Mecmuası gibi bilim dünyası için değerli çalışmalarda katkı sunan Alexander Graham Bell, 1922 yılının 2 Ağustos günü hayatını kaybetti. 

Peki telefonu nitekim de Alexander Graham Bell mi icat etti?

Telefonun patenti onun üzerine kayıtlı olduğu için telefonu Alexander Graham Bell icat etti demeliyiz ancak sahiden de o mu yaptı? Bu sorunun cevabı da, evet. Lakin o devir ismini bildiğimiz bilmediğimiz sayısız insan da benzeri bir sistem üzerinde çalışıyordu, bu nedenle Bell tahminen de uzun bir sürece noktayı koydu demek en doğrusu olacak. 

Alexander Graham Bell tarafından kurulan şirkete 550’den fazla dava açıldı. Davacıların her biri telefonu evvel kendilerinin icat ettiğini argüman ettiler. Hatta 1887 yılında az daha Bell’in patenti elinden alınacaktı. Fakat yüksek mahkeme bu kararı bozdu. Yani yüzlerce dava sonunda bile Alexander Graham Bell’in telefonu icat etmediğine dair bir sonuç çıkmadı.

Zaten Alexander Graham Bell o denli Thomas Edison üzere yanar döner bir adam değildi. Metal dedektörünü, fotofonu, grafofonu, odyometreyi ve daha birçok aygıtı icat etmişti. Bir de telefonu icat ettiğini düşünmek hiç de yanlış olmaz. Alışılmış bu sürece katkı sağlayan öteki sayısız bilim insanını da hürmetle analım. Ellerini biraz çabuk tutsalarmış bugün onlar hakkında bir yazı okumuş olacaktınız.

Telefonun icadı ile ismini tarihe yazdırmış bilim insanı Alexander Graham Bell kimdir, neler icat etti gibi merak edilen soruları yanıtladık. Yazımıza Bell’in bir kelamı ile nokta koyalım: “Büyük keşifler ve gelişmeler her vakit birçok zihnin iş birliğini gerektirir.”