Anahtarları Konutta Unutmanızın Nedeni Belirli Oldu

Beklentilerimizin ya da isteklerimizin neyi nasıl hatırladığımız üzerinde büyük bir tesiri var. Bu bahis uzun yıllardır bilimsel olarak da bir sır değil, ancak neden bu türlü yanılgılı anılara ve hafızaya sahip olduğumuz konusu hâlâ tam olarak aydınlatılamadı. 

Üstelik bu yalnızca “hatıra” olarak isimlendirdiğimiz ve çoklukla uzun vadeli hafızamızda, belli olaylar dizisiyle beliren karmaşık olaylar için geçerli değil. Amsterdam Üniversitesi’nde yapılan son araştırmalara nazaran bu sorun, daha kısa müddetli ve kolay mevzularda bile hafızamız için bile geçerli. 

Kısa müddetli hafızamız da görmeyi beklediğimiz şeyler, yani isteklerimiz tarafından şekillendiriliyor. Beklentilerimiz, 1-2 saniye içerisinde bile hafızamızı manipüle ediyor: 

Araştırmanın sonuçlarına göre “kısa periyodik hafıza illüzyonları” ya da bilimsel kısaltması ile STM denilen bu fenomen, saniyeler içerisinde bile bir şeyi yanlış hatırlamamıza neden olabiliyor. Etrafımızla kurduğumuz etkileşim, algımız, ruhsal durumumuz, hiç yaşanmamız yanlış anılar oluşturulmasına neden olabiliyor. Telefonu masaya koyduğunuzu hatırlayıp mutfakta bulmak ya da anahtarları cebinize koyduğunuzu hatırlayıp aslında meskende unuttuğunuzu fark etmek gibi…

PLOS ismindeki bilimsel yayında yer alan son araştırmanın sonuçları da işte bu türlü gündelik ve daha kısa periyodik hafızamıza ait problemleri mevzu ediniyor. Olağanda uzun müddetli anıların beklentilerle şekilenmesi konusu sır değilken bu araştırma, beklentilerimizin kısa periyodik hafızamıza bile tesir edeceğini gösteriyor. 

Meraklısı için mevzuyu biraz daha aydınlatalım: 

Bilim insanları bu durumu anlayabilmek için 4 farklı deney gerçekleştirdiler. Birinci deneyde katılımcılar kolay bir görsel hafıza testine tabi tutuldular: Daire formunda dizilmiş, 1 ya da 2 harften oluşan 6 ila 8 adet öbeğin yer aldığı dizilimin aynalanmış versiyonları gösterildi.

İkinci deneyde iştirakçilerin dikkatlerini dağıtmak maksadıyla ikinci bir daire dizisi daha devreye girdi. Akabinde gösterilen birinci çemberdeki öbekleri, kopya çekmeden sıralamaları ve sıralama sırasında kararlarından ne kadar emin olduklarının belirtilmesi istendi. Bu sırada hiçbir iştirakçi çemberlerin aynalanmış olduğunu bilmiyorlardı. Lakin verdikleri karşılıklarda neredeyse tüm iştirakçiler hatırladıkları tabirlerin aynalanmamış olduğundan emin olduklarını söylemişlerdi. 

Bu durum da iştirakçilerin, gördükleri şeyin görsel niteliği üzerinden değil de hayat boyunca elde ettikleri tecrübeler sonucunda hafızalarının oluştuğunu gösterdi. Bir diğer deyişle alfabedeki harflerin aynalanmamış versiyonları ile yıllar geçiren iştirakçiler, aynalanmış olan versiyonlarını zihinlerinde aynalanmamış olarak oluşturmuşlardı.