Bir Şempanzeyle Kardeş Olarak Büyütülen Bebek Deneyi

“Gua Projesi” olarak da bilinen Kellogg deneyi, bir çocukla büyütülen bir şempanzenin gittikçe beşere benzeyeceği öngörülerek yapılmıştı. Büsbütün tıpkı şartlar altında büyütülen şempanze Gua ve bebek Donald, bu deneyde başrollerdi.

Ancak tamamen beklenenin zıddında bir şey olmuştu, şempanze gelişim göstererek beşere benzeyeceğine, bebek gittikçe şempanzeye benziyordu. Hazırsanız bu garip deneyin detaylarına birlikte bakalım.

Kurtların büyüttüğü yırtıcı çocuklar ilgisini çekince, hayvan psikologları Luella Kellogg ve eşi Winthrop Kellogg kendi deneylerini yapmak istedi.

Kurtlar tarafından büyütülen ve hayatları boyunca yabanî kalan iki çocuğun olayının ilgisini çekmesi üzerine Winthrop Kellogg ve eşi Luella Kellogg , kendi çılgın deneylerine giriştiler.

Karşılaştırmalı psikolog olan Winthrop Kellogg, 1900’lerin başından ortalarına kadar hayatını zeki hayvan türlerini anlamaya adadı. Indiana Eyalet Üniversitesinde bir hayvan uyarıcı laboratuvarında çalıştı.

Denek olarak kendi çocuğunu kullandı.

Hayvanlar üzerinde çeşitli deneyler yapan Winthrop Kellogg, 1931 yılında işleri büyüterek primatların üzerinde deney yapmaya karar verdi ve eşi Luella ile deneyi planlamaya başladılar. İhtiyaçları olan, bir çocuk ve bir şempanzeydi. 7.5 aylık Gua ismindeki şempanzeyi evlat edindiklerinde geriye tek bir şey kalmıştı, bir çocuk.

Ancak, bir çocuk bulmakta çok zorlanıyorlardı. Bunun üstüne Kellogg ailesi, denek olarak kendi çocukları olan 10 aylık Donald’ı kullanmaya karar verdiler. Çocuğun ve şempanzenin gelişimini izleyerek şempanzelerin insan gibi davranıp davranamayacaklarını test etmek istiyorlardı.

Şempanze Gua, Donald ile birebir tıpkı muameleyi gördü.

Ailenin gözünde Gua ve Donald, kardeşlerdi ve buna nazaran yetiştirileceklerdi. Esaret altındaki Gua; daima ilgi görüyordu, ona bir insan bebekle aynı öğrenme vazifeleri veriliyordu ve hatta dokuz aylık çalışma mühleti boyunca kıyafet ve bebek bezi giydi.

“Tansiyon, hafıza, beden büyüklüğü, karalama, refleksler, derinlik algısı, seslendirme, hareket, güç, sorun çözme, dehşet, istikrar, oyun, itaat, kavrayış, lisan yeteneği, dikkat mühleti, gıdıklanmaya tepkiler” üzere bahisleri içeren kapsamlı bilimsel deneyler yapıldı.

Bir mühlet şempanze Gua, Donald’a kıyasla bu testlerde hakikaten başarılı oldu.

İyi tarafta bir gelişim gösterdi, esaret altındaki rastgele bir şempanze üzere düzgün motor maharetleri ve fizikî güç kazandı. Gua, Donald’a, kapıların altından insanları gözetlemeyi bile öğretti.

Gua, Donald ile tıpkı bağlantı biçimlerini kullandı. Yatağa yatırıldığında, insancıl bir kucaklama için uzanıyordu. Öpücükler veriyordu. Çeşitli duygusal durumları göstermek için yüz tabirlerini taklit ediyordu.

Dönemin gazete haberlerine nazaran, Donald emeklerken Gua dik yürüyordu ve 20 kolay komuta yanıt verebiliyordu. Bununla birlikte, farklılıklar süratle ortaya çıkmaya başladı. Donald, insanları tanımlamak için fizikî görünüm ve yüzleri kullanırken, Gua kokuları ve giydikleri kıyafetleri kullanıyordu.

Gua’nın geride kalması, birinci olarak lisan bariyeriyle başladı.

Donald 16 aylıkken sözler oluşturmaya başladı lakin Gua yapamadı. Hayvanların, insan dilini kullanabilmek için gerek ağız yapısı gerekse bilişsel olarak kâfi donanımlara sahip evrimleşmediğini bugün bilsek de o periyotlarda hâlâ araştırma konusuydu. 

Görünüşe nazaran Gua erken misyonlarda harika olsa dahi, sonunda beyni Donald’ın bilişsel gelişimine ayak uyduramayacaktı.

Çocuk, gitgide şempanzeye benziyordu.

Beklendiği üzere, bir şempanzenin kardeş olması Donald’a ziyan verdi ve Gua’nın çıkardığı sesleri taklit etmeye başladı. Yemek gördüğünde Gua üzere çığlıklar atıyordu, oyun oynarken ısırıyordu ve şempanze hareketleri sergiliyordu. Deney, Gua’nın daha insansı olmasını isterken Donald daha çok şempanze oluyordu.Dokuz ay içinde ise bu değişik deney durduruldu.

İşleri bittiğinde deney merkezine geri dönen Gua, 1 sene geçmeden öldü.

Ailenin bir bireyi üzere yetiştirilen Gua ile işleri bitince onu bir kafese tıkarak Florida’daki Yerkes Bölgesel Primat Araştırma Merkezi’ne geri gönderdiler. Burada yaklaşık olarak bir sene boyunca davranış deneylerinin deneği oldu.

Gua’nın hayatı; iki ebeveynli bir aile, bir kardeş, bir mesken, giysiler ve bir yatakla birlikte bir insan konutunda yetiştirilen bir çocuktan kafese kapatılmış bir laboratuvar primatı hâline geldi. Birkaç ay sonra Gua, hastalandı ve öldü.

Evrim, insanları ve şempanzeleri farklı bahtlara teslim etti.

Günümüz standartlarına nazaran alışılmışın dışında ve son derece etik dışı olsa da çalışma o devir için birtakım büyüleyici sonuçlar ortaya çıkarmıştı. Hayvanların, bilhassa 1900’lerdeki bakış açısına nazaran düşündüğümüzde, inandığımızdan çok daha zeki oldukları anlaşıldı.

Hatta bazı primatların, sözleri oluşturmak için bir noktaya kadar ses yeteneklerine sahip oldukları görüldü lakin büsbütün bir sesel lisan konuşucusu olmak için beyin gelişiminden mahrumlar. Yani, bir noktaya kadar beşerler kadar akıllı (hatta kimi ölçütlere nazaran daha akıllı) olsalar da evrim onları farklı bir mukadderata teslim etti.

Donald, 42 yaşında intihar etti. 

Üstelik, geçtiğimiz sene bir gelişme daha meydana geldi. Hayatının 9 ayını bir şempanzeyle kardeş olarak geçiren Donald, 42 yaşında intihar etti. Deneyin tesirinden çıkamadığına yönelik iddialar olsa da intiharının nedeni tam olarak bilinmiyor.