Bütün Ülkeler Tek Bir Para Ünitesi Kullansa Güzel Olur muydu?
İkinci Dünya Savaşı’nın akabinde yaşanılan büyük yıkım, akıllara savaş sonrasında yeni mali nizamın nasıl işleyeceği sorusunu getirmişti.
Tam da bu soruya cevap bulmak ve yaşanması mümkün bir ekonomik krizin önüne geçmek için 1944 yılında düzenlenen ve 44 ülkenin katıldığı Bretton Woods konferansında, Keynes hazırladığı ayrıntılı bir rapor ile “Bancor” isimli para ünitesinin teklifini sunmuştu.
Bancor, Keynes tarafından, devletlerin ortak olarak kullandığı bir para ünitesi olarak önerilmişti.
Keynes, Bancor’un Dünya Merkez Bankası gibisi bir kuruluş bünyesinde ve sadece devletlerin birbirlerine yaptığı ödemeler için kullanılmasını öneriyordu.
Dünyanın rezerv parası olacaktı.
Eğer Bancor kabul edilseydi öteki para ünitelerin pahaları Bancor’a endekslenerek söz edilecekti.
Temel mantık, ülkelerin parasının şu anda sabitlendiği altın standardı yerine Bancor isimli para ünitesine sabitlenmesiydi.
Bu sayede, her ülke kendi para ünitesini Bancor’a sabitleyerek oynaklığı (volatiliteyi) aşikâr bir limitte dalgalanması açısından sınırlayacaktı.
Dalgalanmaların limitlenmesi ülkelerin milletlerarası ticaretteki dış istikrarlarını muhafazasına da yardımcı olacaktı.
Yani hedef, kur eşitsizliğini dengeleyerek, dış ticaret açığı ve dış ticaret fazlası veren ülkeler arsındaki eşitsizliğin dengelenmesini sağlamaktı.
Ne yazık ki Bancor, Amerika üzere hayli büyük dış ticaret fazlası veren ülkelerin işine gelecek bir usul değildi.
Her ne kadar Keynes’in önerdiği para ünitesi dış ticaret açığı veren ülkeler için avantaj yaratsa da eşitliği sağlamak açısından dış ticaret fazlası veren ülkelere de yaptırım uygulattığı için Amerika için bir dezavantaj yaratıyordu.
Amerika’nın bu fikre şiddetle karşı çıkması sonucunda Bancor, Bretton Woods konferansında kabul göremedi.
Amerika Hazinesi baş ekonomisti Harry Dexter White, Keynes’in teklifine karşı çıkarak Dünya Bankası ve IMF üzere kurumların kurulmasını önererek altına ve Amerikan dolarına bağlı olacak bir sabit kur sistemi önerdi.
White tarafından önerilen sistem ile Amerikan Doları dolaylı yoldan bir çeşit rezerv para haline geldi.
Sonuç olarak Bancor’un yerini Amerikan Doları, merkez bankasının yerini FED aldı. IMF ve Dünya Bankası ise bu sistemi denetim altında tutup koruyacak kurumlar olarak faaliyet göstereceklerdi.
Sizce Keynes’in önerdiği Bancor kabul edilmiş olsa istikrarlar ne istikamette değişirdi?