Cadılar Bayramı’nın Sembolünün “İçi Oyulmuş Bal Kabağı Feneri” Olmasının Muhtemelen Birinci Defa Duyacağınız Sebebi

Hristiyan inancına nazaran; ölen beşerler, 31 Ekim yani bayramın kutlandığı gün, yaşayanlarla buluşuyor. Bu gecede beşerler sokaklarda maskeler takıyor, garip kostümler giyiyor ve meskenlerinin her bir köşesini ışıklı müthiş dekorlarla donatıyorlar. Tam bir şenlik üzere görünen bu bayramda bal kabağının da çok değerli bir manası var.

Işıklarınızı kapatıp maskelerinizi taktıysanız hazır olun, Cadılar Bayramı’nın büyülü dünyasının kapılarını aralıyoruz!

Hristiyanların “Halloween” ismi verdikleri Cadılar Bayramı, her yıl 31 Ekim’de kutlanıyor.

Cadılar Bayramı’nın kökeni binlerce yıl önceye, Orta ve Batı Avrupa’da antik ve tarih öncesi periyotlarda yaşamış olan etnik küme Keltlerin Samhain isimli klâsik bir şenliğine dayanıyor. Samhain, Kelt takvimine nazaran yılın son günü ve 31 Ekim ile 1 Kasım ortasında kutlanırdı. Bu devir, yazın sona erdiği ve kışın başladığı, ölülerin dünyasının yaşayanların dünyasıyla birleştiği bir geçiş noktası olarak kabul edilirdi.

Samhain sırasında, Kelt toplulukları ölülerin ruhlarını karşılamak ve onlarla bağlantı kurmak hedefiyle ritüeller düzenlerdi. Ateşler yakılır, dualar edilir ve özel kostümler giyilirdi. Birebir vakitte, bu periyotta ölülerin ve ruhların dünyasındaki varlıkların yaşayan dünyaya geçtiğine inanılırdı. Bu nedenle insanlar kendilerini korumak emeliyle maskeler takar, kostümler giyer ve konutlarını fecî dekorlarla süslerdi.

Samhain geleneği ve kutlamalar, vakitle Avrupa’dan Amerika’ya göç eden beşerler aracılığıyla, bilhassa İngiliz kültüründe ve daha sonra Amerika’da Cadılar Bayramı olarak devamlılığını sürdürdü.

Biz bugün Cadılar Bayramı’nın Amerika ile özdeşleştiğini biliyoruz. Fakat bu yanlış bir bilgi. Perili konut kıssalarının başrolü olan İngiltere kökenli bir bayram aslında.

Cadılar Bayramı’nın çağdaş kutlamalarında, Samhain gelenekleriyle birleşmiş özellikle kostüm giyme, maskeler takma, meskenleri dekore etme ve alışılmış kiiçine fener de koyulmasının sebebi olan Jack O’Lantern ismi verilen, oyulmuş ve aydınlatılmış bal kabağı kullanma üzere ögeler ortaya çıkmıştır. Siz de bu ismin nereden geldiğini öğrenmeden evvel “Jack-o’-lantern” diye Google’da aratırsanız bir sürprizle karşılaşacaksınız (veya buraya tıklayın).

Günümüzde Cadılar Bayramı, ölülerin ruhlarına hürmet gösterilen hem korku hem de cümbüşle dolu bir gecedir.

Cadılar Bayramı, başta Amerika olmak üzere birçok Avrupa ülkelerinde kutlanırken bilhassa Amerika’nın tesiriyle tüm dünyaya yayılmıştır. Baksanıza, bizler bile aslında işin içindeyiz. Bu yayılıma baktığımızda bayram Britanya topraklarında doğmuş olsa da Amerika tarafından sahiplenilmiş üzere görünüyor.

Bu bayramda ürkütücü öyküler, perili meskenler, müthiş kostümler ve elbette meşhur balkabağı bulunuyor. “Her şey tamam lakin bal kabağının nesi korkutucu olabilir?” diye düşünebilirsiniz. Öyleyse biraz daha hususun derinine inelim.

Gülen bir balkabağı, Cadılar Bayramı’nın sembolüdür. Pekala ancak neden diğer bir şey değil? Mesela karpuz?

Bu balkabaklarının içi boşaltılarak gülen bir hız biçiminde oyulduğunu ve içine bir mum yakılarak şeytani bir tabir oluşturulduğunu görmüşsünüzdür. Bu ritüel, bayram boyunca meskenlerden sokaklara kadar yaygın bir halde uygulanır.

Kökenleri, İrlanda efsanesinden esinlenen “Cimri Jack” adlı bir karaktere dayanıyor. Efsaneye göre Jack, Şeytan’ı bir içki içmeye davet ediyor. Cimri Jack, içkisinin parasını ise ödemek istemez, bu yüzden Şeytan’ı içkiyi satın almak için kullanabileceği bir madeni paraya dönüştürmeye ikna eder.

Şeytan, bu muahedeyi kabul ettikten sonra Jack parayı saklayarak Şeytan’ın eski hâline dönmesini mahzurlar. Jack, Şeytan’ı hür bırakmak için mutabakat yapar ancak ölürse ruhunu ele geçirmemesi koşuluyla.  Daha sonra Jack, Şeytan’ı kandırmanın ise yeniden bir yolunu bulur. 

Jack, kısa bir mühlet sonra hayatını yitirir. Efsaneye göre Tanrı, bu makus insanın cennete kabul edilmesine müsaade vermez.

Şeytan da kendisine yaptıklarından ötürü Jack’i cehenneme almaz. Onun yerine Jack’i karanlık gecede yolunu aydınlatan yanmış bir küçük kömürle donatır. Jack, bu kömürü oyulmuş bir şalgamın içine koyar ve o günden beri Dünya’da dolaşır.

İrlandalılar, bu hayalet figürüne “Jack of the Lantern” ve daha sonra kısaca “Jack O’Lantern” olarak isimlendirmeye başlar. Beşerler da Jack’in ruhunu korkutmak için bölgeyle özdeşleşmiş bal kabağını oyarak ışıklandırıyorlar.

İşte meşhur Cadılar Bayramı ile özdeşleşen bal kabağı öyküsü de bu efsaneye dayanıyor.

İşin özü, makus ruhları korkutmanın bir yardımcısı üzere düşünebiliriz. Karşılığı çok kolay lakin Cadılar Bayramı için kıymetine değinmeden geçmek istemedik. Bugün, Cadılar Bayramı’nda bal kabağı oyulması, inanç ve biraz da cümbüş gereği klasik bir süsleme ve kutlama biçimi olarak popülerliğini koruyor.