Hiçbir İlişkileri Olmayan Antik Medeniyetlerin Buna Karşın Tıpkı Şeyleri Yapmış Olmaları Neyle Açıklanabilir?

Kimileri kabul etmese de tüm bunların açıklaması, kolektif şuur dışı ile tanımlanıyor. Kimileri bu kavramı, sahte bilim olarak sayıyor kimileri ise insanların nasıl davrandığına dair ikna edici bir açıklama olarak görüyor.

“Kolektif şuur dışı hakkındaki gerçekler neler? Bunun sayesinde insan davranışını açıklayabiliyor muyuz?” hususlarına kafa yoranları içeriğimize alabiliriz. Tahminen de kimi taşları yerine daha kolay oturtabilirsiniz.

Nasıl oluyor da Aztekler ve Mısırlılar tıpkı yapıyı inşa edebiliyor?

Aztekliler tarafından yaklaşık 2 bin 500 yıl evvel inşa edilen Güneş ve Ay Piramitleri, Mısırlıların MÖ 2 bin 600 dolaylarında yaptığı Mısır Piramitleri göz önüne alındığında “Nasıl oluyor da birbirlerinden habersiz ancak çok benzeyen yapılar inşa edebililiyorlar?” sorusu akıllara geliyor. Bu da aslında kolektif şuur dışı ile açıklanıyor. Zira, her iki medeniyetin de emsal yapılar yapabilmesi için birbirlerinden haberdar olmalarına gerek yok.

Kolektif şuur dışı kavramı yalnızca beşerler için geçerli değil.

Davranış genetiğini özetlemek istersem bu video olurdu: Bu kunduz evde yetiştirilmiş AMA doğada yaptığı davranışı taklit ediyor.

İnsanların çocukları da yüzlerce psikolojik özellikle doğuyor, bu özellikler kendisi büyüdükçe ortaya çıkıyor ve olgunlaşıyor. pic.twitter.com/csMXn9BBSi

— Acaru (@pentaghastu) December 15, 2023

Videoda görmüş olduğunuz kunduz, konutta yetiştiriliyor. Yuva yapmak ise onların tabiatında var. Tabiattaki üzere ağaç kesimleri bulamasa da inançlı bir yuva yapma güdüsünü, ilişkin olduğu kurallara nazaran şekillendiriyor. Doğduğundan beri familyasının bu türlü bir davranışından haberi olmayan kunduzun görüntüdeki taklitinin de açıklaması, kolektif şuur dışı.

Şimdi gelelim mevzumuza ve her şeye en başından başlayalım.

İnsanoğlunun anlamlandırmaya muhtaçlığı var.

Varoluşçu Psikiyatrist Viktor Frankl’ın da öne sürdüğü üzere biz beşerler anlam bulmaya yahut anlamlandırmaya yönelik doğuştan gelen bir muhtaçlığa sahibiz. Nasıl yemek yemeye yahut su içmeye, seks yapmaya, barınmaya, sevmeye ve sevilmeye muhtaçlık duyuyorsak “anlam”a da muhtaçlığımız var.

Örneğin, gök gürültüsünü bizler şu anda bilimsel olarak açıklayabiliyoruz. Lakin cetlerimiz tarafından gök gürültüsü, rablerin öfkesi olarak tanımlanıyordu.

Aslında birtakım ruhsal ve fizikî olayları anlayamadığımızı hissettiğimizde mevcut bir açıklama ya da efsaneyi yakalar ve ona tutunuruz. Böylece de bilinmeyenle yüzleşmenin korkusunu ortadan kaldırırız.

Anlamlandırmanın elle tutulur hâlini ortaya koyan kolektif şuur dışının babası Carl Gustav Jung

1875 doğumlu Carl Gustav Jung, Sigmund Freud’un yakın arkadaşıydı ve psikoloji alanında öncüydü. Analitik psikoloji olarak bilinen kendi fikir okulunu geliştirmek için Freud’tan ayrılan Jung, zihnin şuurlu ve bilinçsiz ögeleri ortasındaki ilişkiyi araştırdı.

Jung; kolektif şuur dışını, tıbbın doğuşundan bu yana biriken ve genetik, ruhsal olarak nesilden nesile aktarılan insan bilgisinin, içgüdüsünün, hafızasının ve tecrübesinin geniş bir deposu olarak tanımladı. Yani kolektif şuur dışı, şahsî tecrübelerden değil atalarımızın kolektif tecrübelerinden oluşuyor.

Doğuştan gelen bilgeliğin ve bilginin derin kuyusu olan kolektif şuur dışı, tıpkı internet üzere hepimizi bilinçsizce birbirimize bağlıyor. Bu sayede birbiriyle alakası olmayan bireylerin, kabilelerin yahut uygarlıkların sanat yahut mimarisinde, mağara çizimlerinde, dininde, petrogliflerde çarpıcı benzerlikler ortaya çıkıyor.

Dr. Jung bu fikrini açıkladığında birçok kişi tarafından alay konusu olsa da geçmişte yahut günümüzde UFO’larla bağlantıya geçtiğimizi savunan fenomenlerin yanı sıra ilah üzere kavramların içimizde yaşadığı arketip fikri daha mantıklı hâle bürünüyor.

Kolektif şuur dışına verilen arketip örnekleri incelediğinizde Dr. Jung’un bugüne kadar “Nasıl oluyor?” diye sorduğumuz birçok soruyu cevaplandırdığını görebilirsiniz. Hayatımızdaki tipik durumların sayısı ile arketipler eşit olacağından bu durum sonsuzluğa hakikat uzanıyor. Lakin Jung, bunlardan en kıymetlilerini seçti: Persona, Anima yahut Animus, Gölge ve Benlik.

Persona: Dış dünyaya karşı taktığımız maske ile aslında çıkarlarımızı koruyoruz.

Persona sözü, tiyatro oyuncularının çeşitli rolleri canlandırırken taktıkları maskeden geliyor. Sözün manası da durumu tam olarak anlatıyor. Analitik psikolojide persona; insanın, kendisi olmayan karakteri yaşaması manasını taşıyor. Yani kişi, aslında toplumun onayını almak için dış dünyaya karşı bir maske ve kimlik takıyor.

Yaşamımızı sürdürebilmemiz için de persona mecburî hâle geliyor. İnsanlarla uygun geçinmek, sevmesek bile onlara daha dostça davranmak, çıkarlarımızı korumak ve muvaffakiyete ulaşabilmek için gerekli.

Çoğu insan, çalışma alanlarında bu maskeyi kullanıp akşam konuta geldiğinde çıkarır. İkili ömürde biri persona egemenliğindeki hayattır, başkası ise iç dünyamızdaki hayat. Ekseriyetle toplum taleplerinin öncelikli olması ile de persona mesleksel unvanlar, roller ve toplumsal davranış alışkanlarını kapsar.

Anima ve Animus: Her insanın içindeki erkekliğin ve kadınlığın temsili.

Kimi vakit beşerler, eksik oldukları nitelikleri doldurma eğilimindedir. Bu da çoklukla bir kişiliktir ve sıklıkla karşı cinsin özelliklerini üstlenir. Anima, erkeklerdeki dişiliği temsil ederken animus ise bayan ruhundaki erkekliktir.

Erkek için anima, bir yandan anne ile temaslı iken öteki yandan erkek tabiatının bilinçsizce kadınsı yanının imgesidir. Bu, birebir vakitte ideal bayan hakkındaki fikirleri de taşır. Bayan için animus ise ülkü erkeğin (baba, partner) ve kişiliğin bastırılmış erkek kısmının imgesidir.

Genellikle birinci defa yansıtma yoluyla ortaya çıkan bu kavramlara “ilk görüşte aşk” örneği verilebilir. Bu durumda, bir erkeğin animasını bayana yansıtması ya da bir bayanın animusunu bir erkeğe yansıtması ve bunun sonucunda bir çekime yol açması, arketipin açıklamasıdır.

Gölge: Güzel olmayan niteliklerimizin saklandığı yer.

Atalarımızdan miras aldığımız hayvan eğilimleri de dahil olmak üzere, inkâr etmek istediğimiz tüm kınanacak özelliklerimiz bu arketip içerisinde. Utanç, dehşet, kıskançlık ve suçluluk gibi niteliklerin gizlendiği yer olan gölgenin ne kadar farkında olunmazsa da o kadar karanlık ve ağır olabiliyor.

Gölge, yalnızca olumsuz olmadığı üzere kişiliğin her tarafının telafi edici bir karşılığı olduğu unsurunu de sağlıyor. Gölgemizle etkileşime geçmek zorlayıcı olsa da dengeli bir kişilik için önem teşkil ediyor.

Benliğin simgeleri, egonun kendisinden daha büyük bir bütünlük olarak kabul ettiği rastgele bir şey olabilir.

Bir öbür kıymetli arketip olan benlik; insanların en derinde olduğu, somutlaştırmaya çalıştıkları kişidir ve onları eşsiz kılan da budur. Jung’a nazaran her bireyin sonuncu hedefi bir benlik durumuna ulaşmak.

Jung’un bireyleşme ismini verdiği özel bir aksiyonun akabinde benlik, tüm kişilik yapısının merkezi hâline gelir. Ayrıyeten Jung’a nazaran benlik, doğal dindarlığımızın beden bulmuş hâli ve bilinçaltında kişinin iç ahengini geliştirir.

Mandala ise benliği temsil eden değerli sembollerden biridir. Mandala, sembolik olarak bütünlük kazanmaya yönelik efor ya da muhtaçlığı simgeliyor. Jung’a nazaran kişiliğin merkezinin de sembolüdür. Ateş, su, toprak ve havayı, rüzgârın dört tarafını ya da Meryem Ana’yı tabir eder.

Benzer biçimde ahlak kuralları da kolektif anlayışa işaret eder. Farklı kültürler yaşıyor olsak da hırsızlık, dürüstlük ve cinayet üzere ahlak kuralları temelde dengeli biçimde devam eder.

Bu kıymetli arketiplerin yanı sıra öbürleri de anlamsızlığımıza mana oluyor.

İnsanlar birçok vakit benzeri düşler görüyor.

Jung, düşlerin kolektif şuur dışına açılan bir pencere olduğuna inanıyordu. Birbirleriyle ilgisi olmayan kişilerin nasıl tıpkı reaksiyonlar verdiğinin açıklaması da kolektif bilinçaltına nazaran düşler.

Örneğin, duşta bilinmeyen bir kişi tarafından kovalandığımızı görüyorsak muhtemelen bu hayal, atalarımızdan miras aldığımız ortak tehlike korkusunu yansıtıyor.

Ortak ritüellerin açıklamasında da kolektif şuur dışı yer alıyor.

Ölüm ve doğum üzere birtakım ritüeller farklı kültürlerde misal semboller içeriyor. Hint ve Afrika kültürlerinde ölüleri yakma geleneği olduğu üzere. Bu da aslında ortak bir vefat anlayışına işaret ediyor.

Paylaşılan hisler, sanata da yansıyor.

Neşe ve öfke üzere birçok his da kolektif şuur dışımızla bağlanan kozmik insan tecrübeleri olarak açıklanıyor. Korku yahut sevgi hissettiğimizde öteki insanların da muhtemelen tıpkı hisleri misal formda hissettiğini düşünebilirsiniz.

Heykel, müzik ve fotoğraf üzere sanatsal sözlerde genellikle aşk, acı ve sevinç üzere semboller yer alıyor. Bu da sanattan duyguya kadar aslında her şeyin kolektif şuur dışı ile yüklendiğinin göstergesi oluyor.

Tehlikenin habercisi, bilgi ve tekrar doğuşun sembolüne kadar birçok şeyde yorumlanan yılan sembolü üzere tekrarlanan birçok semboller, ortak bir niyet havuzunu ima ediyor.

Efsanelerin birçoğu birebir özellikleri taşır.

İster mistik yaratıklar olsun ister kahramanlar ya da asırlık masallar, hangisine bakarsanız bakın benzer temalar vardır ve ortak bir insan anlatısına hitap eder.

Fobiler nasıl ortaya çıktı?

Jung, kolektif şuur dışını aslında hem çocuklar hem yetişkinlerde fobilerin nasıl ortaya çıktığı konusunda kullandı. Yüksek ses, karanlık, kan korkusu üzere kimi dehşetler kalıtsal genetik özellik ile kolektif şuur dışından kaynaklanıyor olabilir. Çocuklara baktığınızda kimileri karanlıktan direkt korkar lakin bu endişeyi destekleyecek hiçbir şey yaşamamışlardır.

Kolektif şuur dışı gerçek mi?

Bu kavramın var olduğunu gösteren hiçbir bilimsel delil olmasa da birtakım müşahedeler ve teoriler kolektif şuur dışı fikrini takviyeler. Örneğin çocukların muhakkak bilgi ve hünerlerle doğmaları kolektif şuur dışının delili olarak gösteriliyor.

Dayanağı olmasa da kolektif şuur dışı, psikolojide hayli popüler ve husus, araştırmacıların incelemeleri ortasında yer almaya devam ediyor.

Kolektif şuur dışı hakkında yorumlarınız neler? Sizce de dünyanın farklı yerlerindeki insanların piramitler üzere emsal şeyleri yapabiliyor olması, bebeklerin emme refleksi ile doğması, devasa büyüklükteki taşların yüzyıllar evvel taşınabiliyor olması kolektif şuur dışından kaynaklanıyor olabilir mi?

İlginizi çekebilecek öteki içeriklerimiz: