İdrarlarını Nasıl Yaptıklarını Duyunca Ufak Bir Şaşkınlık Yaşayabilirsiniz: Akbabalar Hakkında 8 Değişik Bilgi
Western sinemalarını hatırlayın: çölde susuz kalmış bir kovboy yürürken onun ölmek üzere olduğunu anlayan akbabalar üzerinde daireler çizer. Zihinlerimize kazınmış bu imaj pek çok tanınan kültür eserinde karşımıza çıktığından ötürü akbabalar çoğumuz için korkutucu kuşlardır. Tabii bu korkutuculuğun bir diğer nedeni de kel başları, uzun gagaları ve kambur duruşlarıdır.
Akbabaların vefatla ilişkilendiriliyor olmalarının temel nedeni leş yiyici olmalarıdır. Onları bir belgeselde ne vakit görsek meyyit bir hayvan didikleri için çok da şirin gelmemeleri olağan. Aslında onların maksadı da şirin olmak değil, hayatta kalmak. Vahşi tabiatta pek çok olumsuz şarta karşın güçlü bir biçimde hayatta kalan akbabalar, bu güçlü iradelerini aslında sahip oldukları eşsiz özelliklere borçlular.
Akbabalar hakkında bilgiler:
- Türkiye dahil dünyanın farklı yerlerinde yaşayan onlarca akbaba tipi var.
- Akbabalar yalnızca leş yer.
- Mide asitleri bir kemiği bile parçalayabilir.
- Akbabaları tehdit ederseniz size saldırmazlar, midenizi bulandırırlar.
- İdrar yapma halleri kullanışlı lakin biraz garip.
- Etrafta bir meyyit varsa akbaba bunu bilir.
- Akbabalar neredeyse büsbütün sessiz kuşlardır.
- Yakında ortada akbaba falan kalmayacak.
Türkiye dahil dünyanın farklı yerlerinde yaşayan onlarca akbaba tipi var:
Akbabalar iki temel başlıkta kıymetlendirilir: Eski Dünya Akbabaları ve Yeni Dünya Akbabaları. Eski Dünya Akbabaları; Afrika, Asya ve Avrupa kıtalarında yaşayan 16 çeşitten oluşur ve Accipitridae familyasına aittir. Yeni Dünya Akbabaları ise Amerika kıtasında yaşayan 7 cinsten oluşur ve Cathartidae familyasına aittir. Akbaba olarak adlandırılsalar bile iki dünyanın akbabaları tam olarak akraba değildir, sırf benzeri özellikler taşırlar. Ülkemizde İç Anadolu bölgesinde yaşayan akbabalar ise Kara Akbaba olarak isimlendirilirler.
Akbabalar yalnızca leş yer:
Doğada yaşayan pek çok canlı leş yer, mesela sırtlanlar. Ancak akbabalar sadece leş yemektedirler. Nadir de olsa yaralı hayvanları avlarlar ama beslenme nizamları leş yani daha evvel ölmüş hayvanları yemek üzerine heyetidir. Bu özellikleri nedeniyle akbabalar, karada yaşayan tek omurgalı leş yiyici olarak anılırlar. Karada yaşayan öteki leş yiyiciler kurt sinekleri ve oyun böcekleridir lakin onlar omurgasızdır.
Mide asitleri bir kemiği bile parçalayabilir:
‘Leş yesin doğal afiyet olsun bize ne ancak nasıl oluyor da çürüyen ette bulunan bakteri akbabaları hasta etmiyor?’ diyorsanız yanıt mide asidinde bâtın. Akbabaların midesinde üretilen asit, 1.0 pH pahası ile dünyadaki hayvanlar ortasındaki en düşük pH pahasına sahiptir. Bunun manası, akbabanın mide asidinin çok asidik olmasıdır. Bu asit tüm bakterileri yok eder. Ancak bu asit birebir vakitte mideyi kendi kendine yok edecek düzeyde aşındırıcı olduğu için akbabalar orta sıra kemik yutar. Böylelikle asit mideye ziyan vermeden öteki şeylerle ilgilenir.
Akbabaları tehdit ederseniz size saldırmazlar, midenizi bulandırırlar:
Birinin kustuğunu gördüğü vakit midesi bulananlardansanız akbabalardan uzak durmanız en güzeli. Zira bir akbaba kendini tehdit altında hissettiği vakit saldırmak yerine olduğu yere kusar. Bunun emeli, yükü hafifleterek çok daha süratli bir biçimde yükselip çok daha süratli bir halde uçmaktır. Akbabaların leş yediğini düşünürsek ortaya çıkan şeyin hayli mide bulandırıcı olmasının yanı sıra muhtemel bir avcı için dikkat dağıtıcı olduğu da açık.
İdrar yapma biçimleri kullanışlı fakat biraz garip:
Kuşların nasıl idrar yaptığını hepimiz az çok biliyoruz lakin husus akbabalar ise bildiklerinizi unutun. Zira onlar, ürohidroz ismi verilen bir süreç ile bacaklarını uzunluktan boya ıslatacak formda idrar yaparlar. Nedeni kolay: akbabalar daima leşler ortasında gezerler ve bilhassa bacakları leşlerden bakteri kapar. Mide asidi midedeki bakteriyi öldürürken idrar da bacaktaki bakterileri öldürür. Bacağa yapılan idrar tıpkı vakitte yaşadıkları kurak iklimlerde serin kalmalarını sağlar.
Sıcak demişken akbabaların evrimsel olarak kazandıkları öbür bir marifetten daha bahsedelim. Akbabalara korkutucu bir manzara veren kel başlarının nedeni de sıcaktan korunmaktır. 40 derecenin üzerindeki Afrika ülkelerinde bile bu sayede hayatta kalan akbabalar, şöyle bir başlarını uzatıp kanatlarını açtıkları anda beden ısılarının büyük bir kısmını kaybederek serin serin oturmaya devam ederler.
Etrafta bir meyyit varsa akbaba bunu bilir:
Elbette bunu içine doğan mistik bir güç sayesinde bilmiyor. Akbaba için meyyit demek, yemek demektir. Akbabalar, dünyada bilinen en güçlü koku duyusuna sahip kuşlardır ve bir leşin kokusunu neredeyse iki kilometre öteden alırlar. Yeni Dünya Akbabaları, Eski Dünya Akbabalarına nazaran çok daha güçlü bir koku alma duyusuna sahiptir. O denli ki Hindi Akbabasının duyu organı, başka akbabalara nazaran dört kat daha büyüktür.
Eski Dünya Akbabaları bu bahiste evrimsel olarak öbür bir hünerlerini geliştirmişlerdir. Onlar, çok güzel görürler. Açık bir habitat ortamında yaşadıkları için şöyle bir yükselip de etrafta bir cins attıkları vakit kim meyyit, kim yaralı çabucak görürler ve yavaşça yanına inerek karınlarını doyururlar.
Akbabalar neredeyse büsbütün sessiz kuşlardır:
Tabii hepsi değil. Kimi akbaba çeşitleri bildiğimiz kuş cıvıltıları üzere olmasa bile kimi sesler çıkarırlar. Fakat Yeni Dünya Akbabalarının ses üretmek için kullandıkları sirenk organı gırtlakta değil, nefes borusunun altında olduğu için neredeyse büsbütün sessizdiler. Tekrar de biraz yaklaşıp kulak verirseniz birtakım tıslama ve homurtu gibisi sesler duyabilirsiniz.
Yakında ortada akbaba falan kalmayacak:
Şaşırmadık değil mi? Bilinen 23 akbaba çeşidinin yarısından fazlası tehlike altında, dört tanesi ise kritik yok olma noktasında. Ruppell Akbabası olarak bilinen bir çeşitten dünyada sırf 22 bin tane kaldığı düşünülüyor. Siz bu satırları okurken tahminen daha da azalmıştır. Akbabaların bir kısmı kaçak avcılar tarafından avlanıyor, bir kısmı kaçak avcılar tarafından zehirlenen hayvanların leşlerini yiyerek zehirleniyor, bir kısmı ise yırtıcı tabiatta olmasına karşın her nedense bir veteriner tarafından ilaç verilen hayvanın leşini yediği için ilaçtan zehirleniyor. Akbabalar azaldıkça ortada kalan leşlerin bakterileri etrafa yayılıyor ve tüm doğayı etkiliyor.
Kel başı, kambur sırtı ve uzun gagası ile popüler kültürde her vakit vefatla ilişkilendirilen akbabalar hakkında bazılarını birinci sefer duyduğunuz değişik bilgilerden bahsettik. Kendi halinde takılıp leş yiyen hayvana bile ziyan verdik ya ne diyelim.