İnternetteki Bütün Bilgileri “İçimizde” Depolama Projesi
Bunca vakittir zihinlerimizi kurcalayan yapay zekâ dalı, son yıllarda gerçekleştirilen büyük atılımlarıyla gündeme gelmeye devam ediyor ve büyümesinin büyük bir kısmını veri bilimine borçlu.
Yapay zekânın yakıtı hâline gelen bilgi, günümüzde nerelerde ve nasıl depolanıyor? Pekala, gözle dahi görülmeyen DNA molekülleri nasıl bir fark yaratabilir?
Verilerimizin büyük bir kısmı, kullandığımız aygıtlarda ve kimi şirketlerin sunucularında depolanıyor. Ancak bu usul, uzun vadede pek pratik değil.
Özellikle ferdî bilgilerimiz, bilgisayarlarımızda “Hard Disk” (HDD) olarak isimlendirdiğimiz disklerde depolanırken, cep telefonlarımızda ise flash belleklerde depolanır.
Uygulamalarda ve web sitelerinde oluşturulan yahut kullanılan datalar ise uygulamaların ve web sitelerinin bağlı oldukları sunucularda depolanıyor.
Sunucularda binlerce yahut milyonlarca kişinin bilgileri biriktiği için, bilgiler için zaman geçtikçe daha da fazla depolama alanına muhtaçlık duyulduğunu da belirtmek gerek.
Meta, Google ve kaçları üzere mega şirketler, bu probleme tahlil olarak daha fazla depolama alanı satın alıyorlar. Lakin depolama alanını daima arttırmak zorunda olmak, büyük müşteri kitleleri olan bu şirketler için zaman vakit sıkıntılara yol açıyor ve daha fazla depolama alanı için yeni binalar inşa etmeleri gerekiyor.
Bu problemden şimdilik en rahatsız olan şirketlerin Microsoft ve Meta olduklarını belirtsek yanlış olmaz. Microsoft, 2019 yılında yayınladığı bir makalede DNA’da data depolama prosedürünün ayrıntılarına ayrıntılıca değinmiş ve kullanacağı birinci DNA depolama sistemini duyurmuştu.
Meta’dan şimdi bu tarafta bir sinyal gelmemesine karşın, şirketin kendisi bu sorunu çözebilmek ismine dünyanın dört bir yanına veri toplama merkezleri inşa etmesiyle meşhur.
Kullandığımız tüm toplumsal mecraları zihninizde canlandırın. Her gün kaç tweet, kaç öykü, kaç gönderi, kaç fotoğraf, kaç video gördüğünüzü düşünün. Tükettiğimiz ve ürettiğimiz gündelik içerikler için bile çok büyük bir depolama alanına gereksinim var.
Bu durum, sizin üzere halihazırda internet kullanan 5 milyar diğer insan için de geçerli. Bu gerçeği hesaba kattığınızda, sorunun aslında ne kadar büyük olduğunu fark ediyorsunuz.
Veri depolama sıkıntısını çözmek için öne sürülen tahminen de en ilginç fikir: “DNA moleküllerini kullanalım!”
DNA’da data depolama formülü ile ilgili çalışmalara birinci sefer 2013 yılında, George M. Church ve Nick Goldman isimli genetik bilimcilerin bir DNA sarmalında 1 MB bilgi depolamaları ile başlandı.
Sonraki yıllarda güzelce geliştirilen bu prosedür sayesinde vakitle fark edilen bir diğer gerçek ise DNA’nın çok fazla datayı 700.000 yahut 1.000.000 yıla kadar depolama potansiyeline sahip olduğuydu.
Bilim insanlarının iddialarına nazaran, 1 gram DNA’da 215 milyon GB bilgi depolanabilecek. O denli ki, insanoğlunun şimdiye kadar ürettiği tüm bilgileri ve dataları ufak bir odanın içerisinde depolamak, bu teknoloji sayesinde mümkün olabilecek.
Şimdi, genetik mühendisliğe göz atarak bu fikrin nasıl hayata geçirilebileceğini düşünelim.
Adenin, timin, guanin ve sitozin isimli nükleobaz dediğimiz parçalardan oluşan DNA molekülleri, çarçabuk erişilebilen yapılar değiller. Öncelikle bir enzim seçiliyor. Sonra bu enzim laboratuvarlarda düzenleniyor, makul bir DNA dizisini maksat alacak halde ayarlanıyor, gerekirse öteki enzimlerle karıştırılıyor yahut çeşitli formüllerle mutasyona uğratılıyor ve en nihayetinde hedefe salınıyor. Böylece istediğimiz değişiklikler, istediğimiz DNA dizisinde uygulanmış oluyor.
Bu yöntem için enzime ziyan vermeyecek bir depolama alanı ve enjekte etme aracı da kural. Bunun içinse normal şırıngalardan daha ince şırıngalar ve hususun dış etraftan etkilenip kirlenmesini önleyecek DNA tüpleri tercih ediliyor.
Sürecin her adımında enzime gereken hassasiyetin gösterilmesi ve dikkatli olunması gerektiği üzere, DNA’nın düzenlenecek kısımları da tıpkı hassasiyetle ve dikkatle düzenlenmeli. Enzimleri birer bilgi klasör üzere düşünürsek ve kullanırsak, DNA’da bilgi depolanması da mümkün olacaktır.
Sadece data bilimine değil, her türlü bilim dalına büyük katkıları olabilecek bu formülün artıları kadar eksileri de var.
Bu ıstıraplardan birincisi, DNA’da bilgi depolamanın maliyetinin çok yüksek oluşu. 1GB data depolamanın maliyeti şu anda 1.300 Dolar iken, 1TB data depolamanın maliyeti şu anda 1.300.000 Dolar. Bilim insanları, vakitle bu sorunu aşmayı ve 1TB data depolamanın maliyetini 1 Dolar üzere ufak bir meblağa indirgemeyi hedefliyorlar.
Diğer bir ıstırap ise, depolanan bilginin radyasyon ve gibisi sorunlu faktörler dolayısıyla bozulabilme ihtimali. Mümkün bir nükleer felakette yahut büyük bir Güneş fırtınası gibi büyük bir uzay olayında yalnızca DNA’lardaki dataların değil, faal olarak kullandığımız tüm cihazlarımızdaki bilgilerimizin dahi inançta olup olmayacağı şimdi bilinmiyor.