Karpuz Deyip Geçmeyin, Kendisi Bir Direnişi Temsil Ediyor: Pekala Nasıl Filistin’in Sembolü Hâline Geldi?

Karpuz dilimi, özgürlük ve direniş sembolü olarak aslında yıllardır kullanılan bir metafor. Bir devirler sokakta bunu taşıyanlar bile tutuklanıp cezalandırılırken karpuz, nasıl bir protesto metaforu hâline gelmiş olabilir?

Bu bahsin öznesi Filistin. Karpuz dilimi, Filistin’de direnişi sembolize eden değerli bir şey. İşin farklı yanı ise daha evvel bu türlü bir şey düşünsek tahminen çoğumuzun aklına bile gelmeyecek olması. Pekala bu meyve dilimi, nasıl bir direnişin sembolü olabilmiş?

Aslında bunun direniş sembolü olarak kullanılması yeni bir şey değil.

1967’deki Altı Gün Savaşı sonrasında İsrail’in Batı Şeria ve Gazze’yi denetim altına alması, ayrıyeten Doğu Kudüs’ü ilhak etmesiyle Filistin bayrağına yönelik bir yasak ortaya çıktı. İsrail hükûmeti o devirde Gazze ve Batı Şeria’da Filistin bayrağının açıkça sergilenmesini cürüm olarak gördü.

Ancak 1993’te gerçekleşen Oslo Mutabakatları, İsrail ve Filistin Kurtuluş Örgütü ortasındaki karşılıklı tanımayı içerdi ve bu mutabakatların ardından İsrail, Filistin bayrağı üzerindeki yasağı kaldırdı.

Filistin bayrağı, Gazze ve Batı Şeria’yı yönetecek olan Filistin idaresinin temsil aracı olarak kabul edildi.

Filistin direnişini simgeliyor üzere görünen karpuz dilimi, bilhassa İsrail hükûmetinin Filistin bayrağına yönelik yasaklarına karşı bir reaksiyon olarak öne çıkıyor.

İsrail yetkilileri, yalnızca bayrağın kullanımını değil, birebir vakitte bayrağın renklerini içeren sanat yapıtlarına de kısıtlamalar getirdi. Sanatçı Sliman Mansour, 1980’de Ramallah’taki bir standının kapatıldığını ve fotoğraflarına Filistin bayrağı renklerini kullanmanın yasaklandığını belirtiyor.

Mansour’a nazaran, bir ressamın önerisi üzerine, bir karpuz dilimi resmi bile yapmanın el konulacak bir teşebbüs olarak görüldüğü bu devirde, sanatkarlar kuvvetli bir sınırlama altında çalışmak zorunda kaldılar. Karpuz, Filistin bayrağının renklerini taşıdığı için emsal bir sembolizmi taşıyordu ancak Mansour, o devirde karpuzun politik bir motif olarak kullanıldığına dair bir anıya sahip değil.

Zamanla sanatkarlar ortasında karpuzun sembolik bir tabir olarak benimsenmesi devam etti.

Khaled Hourani’nin 2007’deki “Filistin’in Subjektif Atlası” projesi, karpuz dilimini tuval üzerine resmetmesiyle memleketler arası alanda dikkat çekti. Oslo Muahedesi’nin çabucak ardından 1993’te New York Times, Filistinliler ortasında karpuzun bir sembol olarak kabul edildiğini ve bayrak yasağı devam ederken bu sembolün öne çıktığını belirtti.

Filistin’de karpuzun sembol olarak kullanılmasının birinci kökenleri tam olarak belirlenemese de sanatçılar ve aktivistler bu meyveyi Filistin uğraşının sembolü olarak benimsemişler. Artık karpuz, yalnızca bir meyve olmanın ötesine geçerek bir halkın tarihini, ortak kültürünün ve mücadelenin sembolü hâline geldi.

Günümüzde beşerler Filistin’e verdikleri takviyesi göstermek için karpuz dilimini günlük kıyafetlerinde, sanat yapıtlarında ve emojilerde kullanmaya devam ediyor.

Karpuz sembolü, Filistin için uzun yıllardır var olan bir geleneğe dönüşmüş durumda, bilhassa de İsrail sansürüne karşı bir reaksiyon olarak ortaya çıktığını görüyoruz. Geçtiğimiz ayda Hamas’ın İsrail’e saldırmasıyla başlayan İsrail-Hamas Savaşı, karpuz simgesi yalnızca Filistinliler ortasında değil; dünya genelinde Filistin’e dayanak vermek isteyen birçok kişi tarafından benimsenmiş durumda.