Kaygı ile Başlayıp Halüsinasyon Görmenize Bile Neden Olabilen Gerçeklik Algısının Bozulması Durumu: Psikoz Nedir?

Bazı tıbbi tabirleri günlük hayatta yanlış kullanıyoruz. Mesela birine kolay kolay ‘Sen şizofrensin!’ diyebiliyoruz lakin hâlbuki bahsettiğimiz hayli ağır bir ruhsal rahatsızlıktır. Psikoz da benzeri bir yazgı yaşıyor. Duymaya alıştığımız için olur olmadık hallerde kullanabiliyoruz lakin işin derinine indiğimiz vakit aslında psikoz durumunun düşündüğümüzden daha karmaşık olduğunu görüyoruz.

Hayat kuralları nedeniyle farklı yoğunluklarda ruhsal meseleler yaşamamız olağan kabul edilir lakin bazen yaşanan meseleler gerçeklik ile aramızdaki ilişkiyi bozacak noktaya gelir ve işte orada psikoz durumu oluşur. Psikoz durumu pek çok farklı nedene bağlı olarak oluşabilir ve genel olarak ruhsal rahatsızlıklarla ilişkilendirilir. Kimi durumlarda geçicidir ve kolay kolay tedavi edilmesi mümkündür.

Hiç bilmeyenler için kısaca tanımlayarak başlayalım: Psikoz nedir?

En temel tarifiyle psikoz, kişinin gerçeklik ile ortasındaki ilişkiyi bir ölçü kaybetme durumudur. Psikoz durumu yaşayan kişinin gerçeklik algısı büsbütün olmasa bile muhakkak bir oranda kaybolur. Düşünme bozukluğu, algı bozukluğu üzere semptomların yanı sıra halüsinasyon görme ve duyma üzere farklı semptomlarla da ortaya çıkabilir.

Böyle bir durumda şahısta ortaya çıkan psikoz belirtilerinden kimileri:

• Diğer insanlara kuşkucu halde yaklaşma
• Paranoyak niyetlere kapılma
• Huzursuzluk hissi
• Mantıklı düşünememe
• Sosyal çekingenlik
• Yalnız kalma isteğinde artış
• Alışılmadık niyetlerin ağır bir biçimde ortaya çıkması
• Tuhaf hisler hissetme
• Duygu eksikliği
• Kişisel bakıma kıymet vermeme
• Uykuya dalmada zorluk
• Uyku müddetinde azalma ya da artma
• Gerçek ile fanteziyi birbirinden ayırmada zorluk çekme
• Karşılıklı konuşmalarda zorluk çekme
• İş yerinde ya da okulda odaklanma zorluğu
• Geçmeyen kaygı hissi
• Motivasyon eksikliği

Genel olarak şahısta psikoz durumu oluştuğu vakit ortaya çıkan en yaygın belirtilerden kimileri bu biçimde. Şöyle bir baktığımızda bu belirtilerin başka ruhsal rahatsızlıklarla benzeri noktaları olduğunu görürüz lakin psikozun en tehlikeli belirtisi aslında halüsinasyon görmektir.

Halüsinasyon görmek, en ileri düzey psikoz belirtilerinden biridir:

Halüsinasyona başka bir başlık açmamız gerekiyordu zira psikoz ile öbür ruhsal sıkıntıları en net ayıran belirtilerden biridir. En genel tarifiyle halüsinasyon, olmayan şeyleri varmış üzere kabul etmektir. Tamamen zihinde yaşanan bir durum olmasına karşın psikoz nedeniyle kişi gerçeklik ile ortasındaki farklı çözemez. Farklı halüsinasyon cinsleri vardır:

• Etrafta kimse yokken sesler duyulan işitsel halüsinasyonlar 
• Açıklanamayan hisler olarak ortaya çıkan dokunsal halüsinasyonlar
• Orada olmayan obje ve insanların görüldüğü ya da orada olan obje ve insanların yanlış görüldüğü görsel halüsinasyonlar
• Kimsenin duymadığı kokuların alındığı koku halüsinasyonları
• Ağzınız boş olmasına karşın tat aldığınız tat halüsinasyonları 
• Başkaları tarafından denetim edildiğinizi, her şeyin altında daha büyük manalar yattığını, özel güçleriniz olduğunu düşündüğünüz sanrılar

Psikoz üç temel kademede yaşanır:

• Prodrom
• Akut
• İyileşme

Prodrom:

Prodrom kademesinde zihniniz psikoz durumuna yeni yeni girmeye başlamıştır ve ciddiye alınmayan ufak belirtiler görürsünüz. Bu basamakta uyku sorunları, keder, kaygı, konsantrasyon kaybı, motivasyon kaybı, arkadaşlardan ve aileden uzaklaşma, şüphecilik, garip inançlar görülebilir.

Akut:

Akut kademede psikoz artık kendini tam manasıyla muhakkak eder ve belirtiler dışarıdan açık bir biçimde görülür. Bu etapta şuur bulanıklığı, sanrılar, halüsinasyonlar, davranış değişikliği, kişilik değişikliği görülebilir.

İyileşme:

İyileşme, psikozun son etabıdır. Psikoz ile birlikte görülen belirtilerden kimileri devam ediyor olsa bile akut devirde olduğu kadar sorun yaratmaz. Bu basamakta kişi artık eski günlük rutinlerine dönebilir. Yanlışsız tedavi ile bir daha asla psikoz yaşamadan hayatınıza devam edebilirsiniz.

Peki psikoz neden olur? İşte psikoza neden olduğu bilinen ruhsal rahatsızlıklardan kimileri:

• Şizofreni
• Bipolar bozukluk
• Şiddetli depresyon

Tanımında da bahsettiğimiz üzere psikoz bir ruhsal rahatsızlık değil, aslında bir tıp semptomdur. Bu semptoma farklı ruhsal rahatsızlıklar neden olabilir. Rahatsızlık tedavi edilmediği sürece psikoz durumu ataklar hâlinde, farklı yoğunluklarda ortaya çıkmaya devam eder.

Farklı nedenlerle ortaya çıkan psikoz çeşitleri de var:

• Doğum sonrası psikoz
• Postiktal psikoz
• Miksödem psikozu
• Korsakoff psikozu
• Âdet psikozu

Doğum sonrası psikoz:

Yeni doğum yapan bayanlarda, doğumdan birkaç gün sonra ila birkaç hafta sonra ortasındaki bir vakit diliminde ortaya çıkan psikoz çeşididir. Uyku eksikliği, hormon değişikliği ve genler nedeniyle ortaya çıktığı varsayım ediliyor. Halüsinasyon görme, sanrı, ruh hâli değişikliği üzere belirtileri olabilir.

Postiktal psikoz:

Postiktal psikoz durumu, epilepsi hastalarında ortaya çıkan psikoz durumunu tabir eder. Şayet epilepsi hastası art arda epilepsi nöbeti geçirirse ortaya postiktal psikoz durumu çıkabilir. Akıl hastalığı geçmişi olan epilepsi hastalarında görülme riski çok daha yüksektir.

Miksödem psikozu:

Tiroid bezinin hakikat çalışmadığı hipotiroidizm üzere durumlarda miksödem psikozu durumu ortaya çıkar zira tiroid hormonları direkt olarak beyni etkilemektedir. Böyle bir psikoz durumunda kişi halüsinasyon ve sanrı üzere belirtiler görebilir. Tiroid hormonu desteği ile tedavi edilir. 

Korsakoff psikozu:

Alkol bağımlılığıyla da ilişkilendirilen korsakoff psikozu, vücudumuzdaki B1 vitamini eksikliği nedeniyle ortaya çıkan psikoz durumudur. Hafıza sıkıntıları, yönelim bozukluğu, his değişimi üzere belirtileri vardır. Sağlıklı beslenme ve B1 desteği ile tedavi edilir. 

Âdet psikozu:

Nadir görülen bir durumdur fakat birtakım bayanlarda âdet yani regl devri öncesinde ya da başladıktan birkaç gün sonra ortaya çıkabilir. Hormon değişimi nedeniyle ortaya çıkan âdet psikozu baş karışıklığı, halüsinasyon görme, hakikat olmayan şeylere inanma üzere belirtilerle kendini gösterebilir. 

Psikozu tetikleyen birtakım durumlar var:

• Travmatik deneyimler
• Yoğun stres
• Uyuşturucu kullanımı
• Aşırı alkol kullanımı
• Reçeteli ilaçların berbata kullanımı
• Beyin tümörü
• Demans
• Kafa yaralanmaları
• Doğum

Ne vakit doktora gitmek gerekir, psikoz nasıl tedavi edilir?

Psikoz durumunu yaşayan kişi birden fazla vakit bunu fark etmez, bu nedenle böyle bir durumda etrafındakiler tarafından uyarılmalıdır. Psikoz belirtileri gösteren bireyler kesinlikle en kısa vakitte uzman bir tabibe muayene olmalıdır. Psikoz tedavisinde antipsikotik ilaçların yanı sıra terapi tekniği de uygulanabilir.

Kişinin gerçeklik algısını bozan bir durum olan psikoz nedir, belirtileri nelerdir gibi merak edilen soruları yanıtladık. Anlattıklarımız sadece bilgilendirme hedeflidir. Tüm sıhhat bahislerinde olduğu üzere psikoz hakkında da en yanlışsız ve size özel bilgiyi uzman bir tabipten almanız gerektiğini unutmayın.