Merkez Bankası Rezervleri Rekor Kırdı: Pekala Biz Neden Bu Hâldeyiz?

Pandemi ve sonrasında yaşanan ekonomik darboğaz, yüksek döviz kuru, artan faizler üzere pek çok meseleyle boğuştuğumuz şu günlerde, Merkez Bankası’ndan gelen açıklama ile döviz rezervlerinin 141,4 milyar dolar düzeyine ulaşarak rekor kırdığı açıklandı. Rezervler rekor kırarken ekonomik problemlerin pek de hafiflememiş olması da biraz başları karıştırıyor. Pekala bu rezervler ne işe fayda? İktisat açısından bize ne gösterir?

Öncelikle neden rezerv yapılır?

Öncelikle birden fazla rezerv çeşidi olduğunu söylemek gerekiyor. Birbirine dönüştürülebilir (plaza ağzında konvertibl diye de geçer) döviz varlıkları olan euro, dolar, sterlin üzere dövizler, memleketler arası standarttaki altın, özel çekme hakları (ülkelerin birbirlerinin merkez bankasından o ülkenin parasını çekebilme hakkı) ve IMF Rezerv Konumları, literatürde “uluslararası rezerv” olarak isimlendirilir. 

Türkiye’de altın ve döviz rezervlerinin saklanması ve idaresi ise Merkez Bankası tarafından gerçekleştirilir. Bu rezervler sayesinde Merkez Bankası piyasaya gerektiği vakitlerde müdahale edebilir. Gelişmekte olan ülkelerde rezervin bilhassa üç açıdan değeri büyüktür:

• Olası iç ve dış şoklara, ekonomik dalgalanmalara karşı kullanılması, olumsuz durumların giderilmesi,
• Dış borç servisinin sistemli olarak gerçekleştirilmesi, 
• Uluslararası finans etraflarından ve pyiasalarda ülkeye duyulan itimadın artması.

Merkez Bankası, elindeki kaynakları kullanarak para ve kur siyasetlerine inanç sağlamayı emeller. Döviz artarsa piyasaya döviz satarak kuru düşürür. Kur çok düştüğünde o da bir sıkıntıdır ve belirlenen siyaset fiyatına gelene kadar piyasadan döviz alır. Hazinenin muhtaçlık duyacağı dövizi sağlar, ülke iktisadını iç ve dış gelişmelere karşı sağlam hâle getirir. 

Rezerv rekorunun akabinde gaye ne?

Ülkemizde ithalat da üretimin kıymetli bir modülü. Bugün yılbaşı için bardak bastırmaya gitsem, Kütahya’da üretilen ve İstanbul’da üstüne baskı yapılacak bardağın fiyatındaki değişim “Abi boya dolarla, kutusu dolarla, akaryakıt dolarla…” denilerek savunuluyor. Tek sebep bu değilse de bu değerli bir sebep. 

İşte bu nedenlerle, Merkez Bankası rezervelerinin artması ile ülkede uzun müddetli bir döviz kuru istikrarının mümkün olabileceği istikametindeki beklentilerde de bir yükselme oluyor. Merkez Bankası’nın kur istikrârını sağlayabileceği tarafındaki inanç da uzun vadede fiyatlardaki oynamaların azalmasına, enflasyonun evvel artış suratını kaybedip akabinde duraklamasına, sonrasında da yerini deflasyon sürecine bırakarak alım gücümüzün tekrar artış göstermesine giden yolda birinci adımımızı armamıza imkân sağlıyor. 

Enflasyondan birinci etkilenen tüketiciler, iktisattaki olumlu gelişmelerden de en son etkilenecek

Enflasyon her şeyi ve herkesi aynı süratte etkilemez, bu mevzuyu burada ayrıntılı olarak açıklamıştık. Bu durum, enflasyon suratını kesmeye başladığında da birebir biçimde kendini gösterir. Raflardaki eserlerin fiyatları ya düşmez ya da şirketler artık üretim mâliyetlerini daha düşük seviyelere çektikten sonra rekabet koşullarının oluşması ile düşüş gösterir. Evvel daha çok rezerv ve daha muteber iktisat, büyük şirketlere daha ucuza kredinin kapılarını açar. Sonrasında şirketler daha uygun kurallarda kendilerini ve yatırımlarını yapılandırır, bu periyotta faiz de kademeli olarak düşürülerek paranın üretime girmesi sağlanır. Sonrasında da raflardaki fiyatlar düşer, bizlerin de alım gücü buna paralel olarak artar, lakin en son alım gücümüz artar. 

İşte tam da bu ekonomik döngüden ötürü rezervlerin rekor kırması piyasalar için olumlu bir gelişme iken bizim cebimize çabucak yansımaz, fakat geleceğe dair umutlarımızı bir nebze olsun tazelememizi sağlar.