Osmanlı Denizcisi Oruç Reis Kimdir?

Korkanlar yalnızca okyanusta olmaz, bir iç deniz olan Akdeniz’de de tarih boyunca pek çok korsan olmuştur. Üstelik bunların en değerlileri de Türk korsanlardı. Daha sonra Kaptan-ı Derya olması ile tanıdığımız Barbaros Hayreddin Paşa’nın ağabeyi Oruç Reis de bu korsanlardan bir tanesiydi. Zaman vakit Osmanlı himayesine girse de Oruç Reis her vakit içindeki korsana kulak vermiştir.

Ömrü Akdeniz’in tuzlu sularında geçen Oruç Reis sayısız savaşa katılmış, sayısız gemiyi yok etmiş ve pek çok bölge ele geçirmiştir. Bir periyot tutsaklığı da tadan kaptanın en büyük özelliklerinden biri de yanında olan askerlerini yani leventlerini her vakit kendisinden bile daha fazla düşünmesiydi. Gelin Oruç Reis kimdir yakından bakalım ve kolu neden kesildi, nasıl öldü üzere merak edilen soruların cevaplarını görelim.

Oruç Reis kimdir? Denize merakli düzgün eğitim almış bir çocuk:

Vardari Yâkub Ağa, 1462 yılında Osmanlı ile birlikte Midilli Adası fethine katılıp değerli katkılar sağladığı için adadaki Bonova köyü tımar olarak verilmiş bir sipahiydi. Burada İshak, Oruç, Hızır ve İlyas ismini verdiği dört oğlu oldu. Hızır daha sonra Barbaros Hayreddin Paşa olarak anılacaktır. 1470 yılında doğan Hızır’ın ağabeyi ise Oruç Reis’tir. 

Bir adada doğan Oruç ve kardeşleri, başka tüm çocuklar üzere usta denizciler olarak yetiştirildiler. Denizciliğin bir artısı olarak öteki denizci milletlerden İtalyanca, İspanyolca, Fransızca ve Rumca öğrendiler. Aralarındaki en parlak zekalı ve en yavuz olan Oruç, kendine bir tekne alarak Oruç Reis oldu ve Suriye, İskenderiye, Mısır, Trablusşam ile Anadolu ortasında mal taşımaya başladı.

Rodos Şövalyeleri’ne esir düşmesi Oruç Reis’in hayatını değiştirdi: 

Oruç Reis ve kardeşi İlyas Reis, her zamanki üzere bir sefer için Midilli Adası’ndan Trablusşam’a gerçek yola çıktılar. Rodos Şövalyeleri’nin gemileriyle karşılaştıkları vakit bir çatışma başladı. İlyas Reis oracıkta hayatını kaybederken Oruç Reis esir düştü. 

Söylenene nazaran Oruç Reis tam üç sene Rodos Şövalyeleri’nin elinde esir olarak kaldı. Kesin olmamakla birlikte kürek mahkumu olduğu gemi Antalya’ya yanaştığı sırada bir formda kaçtığı söylenir. Periyodun değerli güçlerinden Memlük Devleti’ne sığınan Oruç Reis burada amirallık yapmıştır. “Yaşama hakkın, gayret gücün kadardır.” kelamını işte tüm bu yaşadıklarından sonra söylemiştir.

Oruç Reis Osmanlı himayesinde korsanlık yapmaya başlıyor:

Memlük Devleti’nden ayrıldıktan sonra devrin Manisa Sancak Beyefendisi, Yavuz Sultan Selim’in ağabeyi olan Şehzade Korkut’la görüşen Oruç Reis, ondan bir savaş gemisi alarak Akdeniz sularına yelken açtı. Rodos kıyılarında beklenmedik bir baskın sonucu gemilerini kaybetti.

1511 yılında tekrar Şehzade Korkut’la görüşen Oruç Reis, bu sefer daha büyük gemi takviyesi ve korsanlık onayı alarak yine Akdeniz sularına yelken açtı. Yaşadıklarından büyük ders çıkarmış olan Oruç Reis, artık bir Osmanlı denizcisi olarak Akdeniz’de Hıristiyan yaşatmamaya yemin etmişti.

Avrupa’nın gözünü korkutan Oruç Reis, Barbarossa olarak anılmaya başlıyor:

Oruç Reis birinci iş olarak 1513 yılında Cerbe Adası’nı fethederek faaliyetlerine başladı. Burayı üs olarak kullanan Oruç Reis, Papa kuvvetlerinin savaş gemilerini bir bir ele geçirmeye başladı. Akıl alır üzere değildi zira Oruç Reis çektirin ismi verilen küçük gemiler kullanırken Avrupa gemileri baştarda isimli dev kadırgalardı.

Rivayete nazaran Oruç Reis evvel bir Papa gemisine el koyuyor, daha sonra kendi ve askerleri İtalyan kıyafetleri giyerek öbür gemileri bekliyorlardı. Kendi gemilerine yanaştığını düşünen başka gemiler pusuya düşüp oracıkta teslim oluyorlardı. Kızıl sakallı cevval korsanımız bu yaptıkları nedeniyle Barbarossa olarak anılmaya başladı. Kardeşi Hızır Reis yani Barbaros Hayrettin Paşa da daha sonra birebir isimle anılacaktır. 

Cezayir’in fethi sırasında aldığı yara yüzünden kolunu kaybetti:

İspanya Hükümdarı Ferdinand’ın vefatı sonrası karışıklıktan yararlanan Oruç Reis, kardeşleri İlyas ve Hızır’ın da dayanağını alarak Cezayir üzerine yelken açtı. Karışık da olsa karşısında büyük bir güç gören Oruç Reis, sol kolundan yaralandı ve kurtarılamayacağı anlaşılınca dirsekten kesilmesine karar verildi. Cezayir fethi ise muvaffakiyetle sonuçlandı.

Kolunu kaybeden Oruç Reis’in hırsı ve yüreği daha da arttı. Emevilere dayanak vermek için Kuzey Afrika’ya giden Oruç Reis, burada İspanyollara karşı Müslümanların yanında yer alarak onlara hem silah gücü sağlıyor hem de yiyecek üzere öbür temel muhtaçlıklarını getiriyordu. Elbette bu yaptıkları ününe ün katıyordu.

Tek bir askerini bile geride bırakmak istemeyen Oruç Reis bu uğurda hayatını kaybetti:

Mertlikle bu işi çözemeyeceğini anlayan İspanyollar, Cezayir’in batısında bir kent olan Tilimsan’ın buyruğu ile anlaşarak bölgeyi ele geçirdiler. Oruç Reis yurt bellediği Cezayir topraklarına dönerek yedi ay boyunca İspanyollara karşı bölgeyi savundu. Ancak Tilimsam buyruğu halkı da kendi yanına çekerek Oruç Reis’i gerisinden bıçakladı.

Zor da olsa savunduğu kaleden çıkan Oruç Reis ve adamları ataktan kurtuldu. Ancak rivayete nazaran kimi askerleri geride kaldı. Onları kurtarmak için tekrar düşman ortasına sızmaya çalışırken İspanyol ve Araplar tarafından pusuya düşürüldü. Kanının son damlasına kadar savaşsa da yaralanan Oruç Reis hayatını kaybetti.

İspanya hükümdarı, Oruç Reis’i öldürene büyük ödül vereceğini duyurduğu için rivayete nazaran Oruç Reis’in başı kesildi ve bir bal küpüne konarak İspanya’ya götürüldü. Kalan başsız vücudu alan askerleri, Sidi Abdurrahman Camii’nin yanında bulunan Sidi Abdurrahman’ın türbesine gömdüler. 1518 yılında öldüğünde sırf 48 yaşında olduğu varsayım ediliyor. 

Oruç Reis neden değerli bir figür?

Kardeşi Hızır Beyefendi daha sonra Barbaros Hayreddin Paşa ismiyle Osmanlı Devleti’ne Kaptan-ı Derya olsa da aslında onun bu muvaffakiyetinin ardında da Oruç Reis vardır zira kendisi, kendini Akdeniz’de Türk ve Müslümanların hakim olmasına adamış birinci denizcilerdendir. Yaptıkları tıpkı Orta Asya’dan Anadolu’ya at süren Türk akıncı beyefendilerinin yaptıklarına misal. Tek farkla, onun atı değil gemileri vardır. 

Akdeniz’de Türk hakimiyetini sağlamaya çalışmış korsan ve Osmanlı denizcisi Oruç Reis kimdir sorusunu yanıtlayarak hayatı hakkındaki ayrıntılardan bahsettik. At, gemi, otomobil, uçak; bir Türk her yerde Türklüğünü konuşturuyor değil mi?