Tartışmalarda Arka Niyetli İnsanların Uyguladığı Taktikler

Hemen her sohbette ve tartışmada karşı tarafın, size kendi görüşlerini kabul ettirmek için çeşitli tartışma yöntemlerine yahut yanılgılara başvuruyor olabileceğini hiç düşünmüş müydünüz?

Bu tartışma yolları ve yanılgılar, günlük hayatınızda sandığınızdan da fazla sıklıkta kullanılıyor olabilirler. Sizler için bunlardan 10 adedini derledik ve hepsini örnekleriyle açıkladık.

“Ad Hominem” ya da “Kişi Karalama Safsatası”, tartışma esnasında kişinin şahsına saldırma taktiği.

Bu yanılgıya başvuranlar, konuşulan sorun hakkında görüş belirtmek yerine karşı tarafın kişiliğini amaç alırlar. Böylece karşı tarafı haksız çıkardıklarını zannederler.

Halbuki bu durum yalnızca, bu yanılgıya başvuran tarafın geçerli bir argümanının kalmadığına işaret.

“Sen alt tarafı bir kaldırım mühendisisin! Sen kim oluyorsun da arabamı nasıl tamir edeceğimi öğretebiliyorsun?”

“Bu argüman hakkında yorum yapmayacağım. Bana bunu diyen, bizim en büyük düşmanımız! İnanmayın!”

“Tu Quoque” ya da “Ama sen de…” yanılgısı, birisinin kendi yanlışını sizin kusurunuzu işaret ederek yasallaştırmaya çalışması tutarsızlığı.

Bu yanılgıya başvuranlar, bir tarafın yaptığı hatanın diğer tarafın yanlışını meşrulaştırdığını savunurlar. Öteki bir deyişle karşı taraf, sizin yaptığınız yanılgıyı mazeret ederek birebir yanılgıyı yapar ve asıl sorumlu olarak sizi cürümler.

Kişiye saldırı kategorisine girdiği için bu yanılgı da bir “ad hominem” de sayılabilir.

“Arif her gün herkesi döverken güzel de ben bir sefer birisine vurunca hatalı mu oluyorum?”

“Sen beni aldattın, ben de seni aldattım. Burada yanlış olan ne var?”

“Kafka Tuzağı”, suçlanan kişi kendini savununca suçlu muamelesi etme mantıksızlığı.

Bir kişi yahut topluluk, hatalı olduğunuza çoktan kanaat getirmiş varsayalım.

Kendinizi savunup aksini kanıtlamak isterken, kendinizi savunuyor olmanız sizi hatalı durumuna düşürür. Çünkü kendinizi kanıtlamanızı suçun kanıtı olarak görürler. Kendinizi savunduktan sonra çoklukla şöyle argümanlarla karşı karşıya kalırsınız:

“Hem tüm bu vazoları kırmışsın hem de “Ben yapmadım!” diyorsun! Beşerde biraz utanma olur!”

“Ne demek bilmiyorsun? Bu işte kesin bir parmağın var.”

“Yanlış İkilem”, bir mevzuda yalnızca iki seçeneğinizin olduğu yanılgısı.

Üstteki görüntüde, George W. Bush’un birkaç kez söylediği “Ya bizimlesiniz ya da teröristlerle!” kelamına yer verilmiş.

İnsanlar, kimi meselelerde taraf tutmak istemezler. Bazen tek bir seçim yapıp başkasını feda edecek durumda da olmayabilirler. Bu sebeple yanlış ikilem, temelsizdir.

Bu usulü uygulayan taraf, karşı tarafı kontrol altına almak ya da kendi görüşlerini benimsetmek istiyor olabilir.

“Söyle bana! Hangi tarafı seçiyorsun! Bizi mi, onları mı?”

“Ya benimlesin ya da bana karşısın. Bunun ortası yok!”

“Korkuluk Mantık Hatası” yahut “Saman Adam Safsatası”, birisinin bir argümanınızı alıp dediklerinizi çarpıtması ve sizi maksat göstermesi durumu.

Büyükçe bir kitlenin önünde uzun bir konuşma yaptınız diyelim. Her şeyi sözü kelimesine kitlenin beklediği halde ayarlamış, yanlış bir şey söylememiş, seyircinin sorularını bekliyorsunuz.

Kalabalıktan birisi çıkıyor ve alakasız çıkarımlar yaparak sözlerinizi çarpıtıyor. Siz kendinizi açıklamaya çalışırken kalabalık sonlanıyor ve sizi ayıplamaya başlıyor. Hedef gösteriliyorsunuz. Bir anda “korkuluk” veya “günah keçisi” oluyorsunuz!

“Toplumumuzu daima eleştiriyor fakat yabancılara gelince tüy kondurmuyor. Bu kişi bir vatan haini!”

“Sözlerini dikkatli tahlil edin. Kullandığı ton çok düşmanca. “İstediğinizi diyebilirsiniz, karışmıyorum” da ne demek? Bizim görüşümüzün hiçbir kıymeti yok mu?”

“Uzlaşma Yanılgısı”, olağanda uzlaştırılamayacak iki tarafın uzlaştırılabileceğini zannetme yanılgısı.

Şunu kabul etmek gerekir ki hayat, bazen içinden çıkılmayacak durumları karşınıza çıkarabilir.

Tartışan iki kişi yahut taraf, karşı tarafa rastgele bir taviz vermek istemiyor olabilir. Bu türlü durumlarda uzlaşma sağlamak mantıken mümkün değil.

“Bir fikrim var! Çok üzücü küs olduğunuzun farkındayım fakat neden gidip uzlaşmaya varmaya çalışmıyorsun? Tahminen işe yarar!”

“Barışın sağlanması için iki tarafın da bir taviz vermesi gerek. Bir tarafın haksız olması hiçbir şeyi değiştirmez.”

“Şaşırtıcı Soru”, çok mana yüklü ve karşı tarafın cevap vermekten utanacağı bir soru sorma taktiği.

Bir soru sorduğunuzu düşünün. Fakat maksadınız cevap almak değil, karşınızdakini yaptığı şeylerden dolayı utandırmak. “Şaşırtıcı soru” sormak, işte tam bu kategoriye giriyor.

Sorunun sorulduğu kişi, ekseriyetle suçlu hisseder ve sorunuza yanıt veremez ya da verebilecek mantıklı bir karşılık bulamadığı için sessiz kalır.

“Yaşananların hiçbirini unutmadım. Kasadan para çalmayı bıraktın mı?”

“Niye buradasın? Onu darp ettiğin üzere beni de mi darp edeceksin?”

“Cımbızlama Safsatası”, birisinin kelamlarından yalnızca işinize gelecek kısımları seçme ve konuşmanın kalanını es geçme taktiği.

Bir bahçede kiraz topladığınızı düşünün. Kiraz toplarken maksadınız tüm kirazları toplamak değil, sadece hoşunuza giden kirazları topluyor, “cımbızlıyorsunuz”.

Şimdi birebir yöntemi bir tartışmada düşünün. Karşı taraf, sözlerinizden sadece kendini haklı gösterecek kısımları seçebilir ve kendini haklı çıkarmaya çalışabilir.

Bu sisteme İngilizcede birinci örneğimizde olduğu gibi “cherry picking“, yani “kiraz toplamak” deniyor.

“Konuşmanızın bir kısmında bayanlardan kelam ederken ses tonunuz eleştirel ve düşmancaydı. Neymiş, bayanlar da kusursuz değilmiş.”

“Bu sorunu daima birlikte çözeceğimizi söylemiştin. Ne yani, tek başına yetersiz mi kalıyorsun? Biz senin uşağın mıyız?”

“Yanlış Denklik”, birbiriyle alakası olmayan iki durumun denkmiş üzere lanse edilmesi tutarsızlığı.

Konuyla hiçbir alakası olmayan bir görüşün sunulması ve o anki durumla alakasının olmaması, yanlış denkliktir.

Konudan birdenbire sapıldığına ve olağanda yapılmayacak çıkarımlar yapıldığına şahit olursunuz. Karşı tarafa ne diyeceğinizi bilemezsiniz, içinizden “Ne alakası var?” diye haykırmak gelir.

“Bana saçmalamamamı söylüyorsun çünkü konuşuyor olmamı hazmedemiyorsun.”

“Demek o denli… Bu yüzden mi o gün oradaydın?”

“Tarihçi Yanılgısı”, geçmişte yaşayan insanları günümüz kurallarına nazaran eleştirirseniz düşeceğiniz yanılgı.

Tahmin edebileceğiniz üzere, geçmiş ve günümüz ortasında hem teknolojik hem de toplumsal açıdan bir uçurum var.

Bugün günümüzde tabu olan yahut mümkün olmayan bir durum, yüzyıllar öncesinde normal bir durum ya da henüz çözümü olmayan bir sorun olabilir.

O vaktin geleneklerine, adetlerine, normlarına, siyasi durumuna ve toplumsal yapısına dair net bilgimiz yoksa, kesin bir çıkarım yapmak mantıksız.

“11. yüzyılda ticaret neden bu kadar sakinmiş? O kadar ticaret rotası ve fırsat varken ne kadar saçma!”

“O kadar kişi suçiçeğinden mi ölmüş? Lakin suçiçeği ölümcül bir hastalık değil ki!”

Bu yanılgılar ve tartışma teknikleri hakkında ne düşünüyorsunuz? Şimdiye kadar hangilerine rastladınız?

Kaynaklar: Kuzey Carolina Üniversitesi, Purdue Üniversitesi, Teksas Üniversitesi