Türk Mitolojisindeki Fantastik Varlıklar

Mitoloji denildiğinde pek çoğumuzun aklına Yunan yahut İskandinav mitolojisi gelse de aslında Türk mitolojisi de son derece varlıklı bir mitoloji. Haliyle içerisinde pek çok değerli varlık yer alıyor. Bu varlıklardan kimileri ise fantastik sinemalarda oynasa sırıtmayacak düzeyde ilgi alımlı.

Bizler de bu varlıkları listelemek istedik. Bunu yaparken bu varlıkların mitolojide yer alan bilgilerini Midjourney‘e ileterek görsel oluşturmasını sağladık.

İyiliğin ve yaratılışın başlangıcı olan meleklerin hepsi “Ayıhı” olarak biliniyor.

Türk anlatılarındaki Albastı, Abası gibi kötücül ruhların bilakis “Ayıhılar” düzgün ruhlardır. Bolluğu, bereketli toprakları ve doğurganlığı temsil ediyorlar. Tıpkı Eru’nun yarattığı Elbereth ve Yavanna üzere.

Yarı insan yarı yılan olan “Maranlar” her kedere deva olarak anlatılan ve en bilindik varlıklar.

Maranlar, belden aşağısı yılan üzere görünen, yardımsever ve iyicil varlıklar olarak biliniyor. Hiç yaşlanmayan ve öldüklerinde ruhlarının kızlarına geçtiğine inanılıyor. Maranların kraliçesi olan Şahmaran’ın beşerler tarafından öldürüldüğünü öğrenince insanları yerle bir edeceklerine dair inanışlardan bahsediliyor.

Yakın periyotta Netflix’te yayınlanan Şahmaran isimli fantastik dizide farklı bir formda olsa da ele alınıyor.

Yedi başlı ejderha “Badraç”ı durdurabilmek için başlarının yedisinin de kesilmesi gerekiyor.

Türk mitolojisindeki ejderhalar için başka bir liste yapsak yeridir. Bunlardan en ürkütücü olan da birden fazla başı olan Badraç. Onun etkisiz hale getirilebilmesi için bütün başlarının kesilmesi gerektiği rivayet ediliyor. Derisi zırh üzere görünen pullarla kaplı bir ejderha olarak biliniyor. Game of Thrones evrenindeki ejderhalardan olsa hiç yadırgamazdık.

“İtbaraklar”, içinde kurtların olduğu fantastik bir üretimde yer alsa kötü olmazdı.

Kuzeybatı Asya’da karanlık ve uzak diyarlarda yaşadığına inanılan bir topluluk olan İtbaraklar, insan bedenli ve köpek başlı olarak tasvir edilmişler. Oğuz Kağan destanında yer alan İtbaraklar ile Türkler daima savaş halindeler.

“Bükrek ve Sangal” adlı iki ejderha; geceyle gündüz, ateşle su üzere birbirine zıt iki kavramı temsil ediyor.

Tarih boyunca uygunluğun ve berbatlığın daima bir gayret halinde olduğu anlatılara şahit olduk. Bunlardan biri de Altay mitolojisindeki Bükrek ve Sangal adlı iki ejderhanın öyküsü. Her kültürde olduğu üzere bizim kültürümüzde kimi ejderha figürleri yer alıyor.

Bükrek, kanatları olmamasına karşın uzun bir uzunluğuna ve güçlü pençelere sahip bir ejderha. Denizde yaşayan dev bir sürüngene benziyor ve yeterliliği temsil ediyor. Bükrek’in sesi dünyanın öteki ucuna ulaşabilecek nitelikte. Berbatlığı temsil eden Sangal ise Bükrek’in bilakis uçabiliyor. Rivayete nazaran bu iki ejderhanın savaşı 9 yıl sürmüş ve uygunluk kazanmış. 

“Abra” kızıl pençeli, timsah hızlı, parlak bakır rengi gözlere sahip güçlü bir yeraltı yılanı.

Abra, yeraltı denizinde yaşayan dehşet verici bir su yılanı. Anlatılanlara nazaran Abra ekseriyetle Yutba isimli öteki bir su yılanıyla birlikte yer altında yaşıyor. Birtakım anlatılara nazaran bunlar birebir karakteri temsil ediyor.

“Emegenler”, yeryüzündeki tüm makûs şeylerin kaynağı olarak görülüyor.

Çerkes efsanelerinde anlatılan Emegenler; çok başlı, berbat ve kötücül varlıklar. Üç ayda bir yüzden fazla yavru doğuruyorlar. Nahoşlukları ve sayılarının çok süratli artması istikametiyle orkları andırıyorlar. 

“Hınkır Munkur”, insanları boğarak öldürüp yiyen bir canavar.

Karnında yavrusunu taşıdığı bir kesesi var. Kendisi, en garip kaygıya sahip canavar. Birinin onun üzerine işemesinden çok korkuyor. Üzerine gittiği insanların bunu yapıp kurtulması çok mümkün aslında. Troller, goblinler ve devlerden birinin yerini alsa hiç de sırıtmaz.

Başımıza ‘talih kuşu kondu’ dediğimiz “Hüma kuşu”, uygun talihi temsil ediyor.

Cennet kuşu olarak da biliniyor. Hüma kuşu hiç dinlenmeden çok yükseklerden uzun mühlet uçabilen bir kuş olarak anlatılıyor. Eski inanışlara nazaran, hükümdarı ölen halk, Hüma kuşu başına konan kişiyi yeni hükümdarları olarak belirlermiş. 

Bu nedenle devlet kuşu, talih kuşu üzere manaları da kazanan bu telaffuz, günümüzde bile kullanılıyor. Çok şanslı bir olay yaşayan beşerler “başımıza devlet kuşu kondu” telaffuzunu de kullanıyor.

“Hırtık” isimli yaratık, ateşten korkan bir at hırsızı.

Fırat Nehri’nde yaşadığına inanılan, bedeni tüylerle kaplı ve ayakları aksi olan kötücül bir varlık. Karanlıkta ortaya çıkıyor. Kılık değiştirip yerine geçtiği kurbanlarının yakınlarını kandırarak ırmak kıyısına götürüyor. Onları boğarak öldürüyor. Ayrıyeten geceleri at çalıyor. Bu yüzden mi saçı latifeli birbirine karışmış insanlara at hırsızı yakıştırmasını yapıyoruz sanki?

Orman yaratığı “Arçura”, sizi gülmekten öldürebilir.

Saçları ve bedenini kaplayan tüylerden kendisi görünmeyen kötücül bir orman varlığı. Ansızın nahoş halinden genç ve beğenilen bir adama ya da bir keçiye dönüşebiliyor. Birinci betimlemelerle Hobbit üçlemesindeki ormanda yaşayan büyücü Radagast’ı anımsatsa da Arçura berbat bir yaratık. Dört gözü, üç kolu ve üç bacağı olduğu söyleniyor. İnsanları güldürerek onları çatlattığına inanılıyor. 

“Tepegöz” hepimiz için en bilindik karakter.

Dev cüssesiyle çok güçlü bir yaratık. Tepegöz’ün bedeni o kadar güçlü ki kılıçların ve okların onun üzerinde işe yaramadığını söyleyebiliriz. Tasvirlere nazaran kocaman ve güçlü bir devi andırsa da onu sıradan bir dev olmaktan ayıran en bariz özelliği başında bulunan kocaman bir göz. Vücudundaki en zayıf nokta, sahip olduğu tek gözü. İsmiyle görünümü en uyumlu olan varlık.

Pis kokan ve demir uzuvlara sahip “Demirkıynak”, birtakım kaynaklarda Tepegöz’ün kız kardeşi olarak geçiyor.

Demir tırnakları ve demirden bir burnu olan Demirkıynak, çok pis koktuğu tasvir edilen ve dişi olarak atfedilen bir varlık. Biçim değiştirebiliyor, garip sesler çıkarıp insanları delirttiği söyleniyor. Ormanda yaşayan bu varlığın tek korktuğu şey su.

“Hortlak”ları bilmeyenimiz yoktur.

Hemen çabucak birden fazla kültürde olduğu üzere bizim kültürümüzde de öldükten sonra makus bir formda dirildiğine inanılan varlıklar olarak biliyoruz. Zombili imaller son devirlerde tanınan olduğu için onlara aşinayız. Ancak hortlaklara büsbütün zombi diyemeyiz. Tahminen Aragorn’un azad ettiği Ölüler ordusunun hükümdarıyla bir benzerliği olduğunu hayal edebiliriz.

“Yelbegen” tüm Orta Dünya’yı yiyip yutabilir.

Çok başlı olduğuna inanılan Yelbegenler; kurbağa, yılan ve insanları yiyen bir yaratık olarak tasvir ediliyor. Hatta Güneş ve Ay’ı bile yutabilecek nitelikte olduğu düşünülüyor. Rohan’dan Shire’a her yeri yiyebilecek güçte bir yaratık da Orta Dünya kainatı için kulağa garip gelmiyor.

“İççi” isimli varlıklar gözetici ruhlardan.

İççiler, insanlara karşı yeterli ve gözetici davranırlar. Eski inanışlara göre ırmakların, ormanların, toprağın esirgeyici ruhları vardır. İççi isimli varlıklar pak olan alanlardan hoşlanırlar.