Osmanlı Devri’nde Halka Dehşet Salan Seri Katil: Hrisantos

Çocukluğundan itibaren bir kabahat batağına bulaşan Hrisantos; hırsızlık, haydutluk ve adam öldürme üzere pek çok cürmün başrolü oldu. Öldürüldüğünde şimdi 23 yaşında olan bu genç katilin asıl ismi Hristo Anastadiyadis Veledi Ahilya’ydı. Osmanlı emniyetinin sabıka kayıtlarına geçildiğinde ise şimdi 16 yaşındaydı.

İstanbul’un mütareke vakitlerinde, düşünceli sokaklarda haydutlar, külhaniler, jurnalciler ve işbirlikçiler kol geziyordu. Bu vakitlerin en endişe salan çetesini ise Hrisanto, namıdiğer “Kasımpaşa Canavarı” oluşturuyordu.

Terzi çıraklığı yapan Hrisantos, Rum asıllı bir aileden geliyor.

Hrisantos’un babası Ahilya, 1910’da Atina’ya gitmiş ve kendisinin izine bir daha rastlanmamıştı. Annesi Andernohin, eski ismiyle Beyoğlu Derviş Sokağı’ndaki (şu an Peremeci Sokak olarak geçiyor) bir umumhaneyi işletiyordu. Bir kız kardeşi ve kendinden 5 yaş büyük bir ağabeye sahipti Kasımpaşa Canavarı.

Abisi Laternacı Koço, Hrisantos’un başını temel yakan kişidir.

“Kılavuzu karga olanın burnu pislikten kurtulmaz” dedikleri üzere, Hrisantos’un başına gelen belaların sebebi de aslında ağabeyi Koço olarak gözüküyor. Zanaatıyla meşgul olmak yerine çalma çırpma işlerinde olan vukuatlı birisidir. Daha küçük yaşta da kardeşine “rehberlik” yapan ağabeyi, Hrisantos’u adeta hatanın içinde büyütüyor. Karmanyolacılıkla işe başlatıyor. Bu, kolay bir tabirle mevtle tehdit ederek yapılan soygundur.

Hrisantos, zamanla karmanyolacılığı bir zanaat haline getirince süratli ve azılı olduğundan etrafta nam salmaya da yavaştan başlıyor. Olağan isim yapınca ardına da çok takılan oluyor, o bölümün bilinen karmanyolacıları da Hrisantos’a katılarak bir çete kuruyorlar. Çetenin üyeleri: Zafiri, Fantoma Mehmet, Harito, Makarnacı Niko, Demirci Andon.

Tüm İstanbul, Hrisantos ve çetesine rastlamaktan ölesiye korkardı.

Gece vakti, her milletten insanın bulunduğu Pera bölgesi esasen tekin değilken bir de üstüne bu azılı çete ortaya çıktı. İnsanlar yalnızca bu yüzden sokağa çıkmaya çekinir olmuşlardı. Feriköy, Papazköyü, Dolapdere, Sinanköy, Bülbülderesi ve Beyoğlu’nun art sokaklarında haraç kesen çeteyi bir süre sonra bu da kesmemeye başlıyor ve bir tık üstünü yapmayı planlıyorlar: Dükkan soymak.

Süt alma mazeretiyle dükkana giren çetenin asıl maksadı vurgun yapmaktı.

Bıçak ve silahla dükkan dolaşarak soygun yapmaya başlayan çete, bir gün Boğazkesen bölgesinde muhallebicilik yapan Recep Usta’nın dükkanına sabahın birinci ışıklarında damlıyorlar. Mahalle sessiz, sabahın kör vakti, kimsecikler yok etrafta. Ellerinde demir kesimleri ve kamalarla 65 yaşındaki Recep Usta’yı öldürüp kasadan paraları alıyorlar. Sene ise tartışmalı, 1915 ya da 1918 olduğu düşünülüyor. Bunun üzerine çete tutuklanıyor.

Çete, Divan-ı Harbi Örfi’de yargılanarak 15 yıl kürek cezasına çarptırılarak, tutukluluk günlerini geçirmek üzere Genel Hapishane’ye gönderildi.

Halk derin bir nefes alsa da katillerin tutukluluk hali fazla uzun sürmedi. Mondros Mütarekesi’nin imzalanmasından birkaç hafta sonra bir sabah gazetelerini okumaya başlayan İstanbullular şöyle bir haberle karşılaştılar:

“Katilden ve kasa hırsızlığından mevkuf olup Genel Hapishane’de yatmakta olan Hrisantos, Zafiri, Makarnacı Niko ve Fantoma Mehmet, yatmakta oldukları koğuşlarının altından lağım açmak suretiyle firara muvaffak olmuşlardır. Zabıta kendilerini şiddetle takip etmektedir.” Böylelikle Hrisantos, kaçarak tekrar hürriyetine kavuşmuştu. Kendisi hapishanede iken İstanbul, İtilâf Devletleri’nin işgali altına alınmış, bundan sonra Hrisantos da İstanbul’daki İtilâf Devletleri’nin temsilcileri ile sıkı bir iş birliğine girmişti. İngiliz İstihbarat Servisi’nde casusluk yapmaya başlayan Hrisantos, İngilizler’den para ve silah yardımı da almaktaydı.

İngilizler’in ve Beyoğlu Rumları’nın desteğiyle önü alınamaz bir katil durumuna gelen Hrisantos, yakalanacağı vakte kadar çetesiyle birlikte seri cinayetlerini işlemeye başladı.

Bir gece Hrisantos ve çetesi, Beyoğlu’nda Madam Despina’nın yolunu kesip soymak istiyorlar. Bayan, bağır çağır yardım isteyerek direnmesinin akabinde Taksim Polis Merkezi’nin memurlarından Mehmet Efendi, olayın içinde buluyor kendisini. Polis memuru, bayanın çığlıklarını duyunca yardımına koşuyor. Çete, polis memurunu görünce anında namluyu üzerine doğrultup kurşun yağdırıyorlar. Mehmet Efendi ise oracıkta hayatını kaybediyor.

Polis cinayetleri şimdi yeni başlıyordu.

Hrisantos’a yönelik takibat bu olaydan sonra daha da sıkılaştı. Komiser Fahri Efendi bilhassa güvendiği üç polis memurunu yanına alarak Beyoğlu mıntıkasına girdi. Emelleri Hrisantos’u birden basmaktı. Lakin Hrisantos ve çetesi erken haber aldığından polislerin peşine düşüp ansızın karşılarına çıkıp ateş açtılar. Fahri Efendi de bu esnada hayatını kaybetti; Hrisantos çetesi ise tekrar arazi oldu.

İstanbul’un en azılı karmanyola çetesi haline geldikleri için etrafta uzunluk göstermekten de hiç çekinmiyorlardı. İtilafçılar gerilerinde esip gürlüyorlar. Çete, Beyoğlu Ziba Sokağı’nda iki polise rastlıyorlar: Komiser Muavini Hüsnü Beyefendi ve Polis Memuru Ali Efendi. Polisler uzun bir mühlet Hrisantos’u takip etse de durumu anlayan Hrisantos, silahına erken davranarak o polisleri de öldürüyor.

Çete, ellerini kollarını sallayarak cümbüş yerlerini gezebilecek özgürlükteler.

Bir gün Hrisantos’la Zafiri gizlice esrar içilen bir kahvehaneden çıkıyorlar, Avangeliya Kilisesi’nin oradan geçecekleri sırada bölgede devriye gezen Polis Abdurrahman Efendi de o esnada ayakkabılarını boyatıyordu. Sokağa girer girmez karşı karşıya geliyorlar. Üniformalı birini görünce silahını almak için Hrisantos’la Zafiri, Abdurrahman Efendi’nin üzerine atılıyor ve polis memuru orada şehit oluyor.

Bunlar da yetmezmiş üzere İstanbul’da peşlerindeki tüm polis çetesine ateş açıyorlar.

Hrisantos’un yakalanması İstanbul Polisi için görevden çok artık bir namus sorunu halini almıştı. Grup yaklaşık üç hafta süren bir takibin akabinde, nihayet çete elemanlarıyla Dolapdere’de karşılasalar da iki taraf ortasında yapılan çarpışma sonucunda çetenin hiçbir elemanı yakalanamadığı üzere polis memurlarından Osman Efendi de şehit düşüyor.

Arkadaşlarının, Hrisantos Çetesi tarafından birer birer şehit edilmesi, İstanbul polisinin içindeki intikam ateşini güzelce alevlendirmişti.

Hem Hrisantos’un hem ötekilerin başka farklı peşine düşen bilhassa İkinci Şube Müdür Muavini Faik Beyefendi, Hrisantos’un sağ kolu Zafiri’nin peşine düşüyor. Zafiri’nin Kalyoncukolluğu’ndaki bir muhallebici dükkanına girdiği ihbarının akabinde Faik Bey buraya gidip Zafiri’nin karşısına dikilip baş kağıdını soruyor. Zafiri, elini cebine sokup apansız tabancasını çıkarıp Faik Bey’e ateş ediyor. Faik Beyefendi bu türlü yapacağını varsayım etmiş olacak ki çabucak eğilse de göğsünün sol yanından vuruluyor fakat yarasına aldırmadan silahını çekip ateşliyor.

Bu hadise gerek Osmanlı Devleti’nin üst seviye bürokratik kademelerinde gerekse İstanbul halkı ortasında büyük bir sevince sebebiyet verdi.

Padişah tarafından bir irâde-i seniyye yayınlanarak Zafiri’yi öldüren Faik Bey’e üçüncü dereceden Osmani Nişanı verildi, devrin Dahiliye Nazırı Adil Beyefendi, Faik Bey’in kaldırıldığı hastaneye giderek tedavisi devam eden Faik Bey’e bu nişanı, şahsen kendi eliyle taktı.

Hrisantos, bu defa de Hekim Yani ismiyle karşımıza çıkıyor.

Çetenin ikinci ve üçüncü adamları öldürülünce, artık Hrisantos için de güç bir süreç başlamış, bir mühlet ortalıkta gözükemez olmuştu. Kimlik değiştirmek zorunda kalınca “Doktor Yani” isminde uydurma bir kimliğe bürünerek dış görünümünü doruktan tırnağa değiştirdi. Bu kılıkla da cinayetlerine devam ederken çetesi tek tek yakalanıp konuşuyorlar ve “Kasımpaşa Canavarı”nı ele veriyorlardı.

Tek başına kalan Hrisantos’un İstanbul’da yakalanması an sorunu, güvenebileceği de kimse yok. Burada kalırsa öleceğini biliyor ve çareyi firar etmekte buluyor. Sevgilisi Eftimya ile birlikte 1920 yılının Mart ayında Yunanistan’a kaçarak Pire’ye yerleşiyor. Burada bir meyhane açıp işletmeye başlıyor Hrisantos. Fakat maalesef bela yakasını bırakmıyor. Bu kere de Pire’de misyon yapan Panayot isminde bir jandarma, sevgilisi Eftimya’ya asılınca onu da öldürmekten çekinmiyor. Orada da kaçak durumuna düşüyor ve Selanik’e kaçıyor.

Eftimya, İstanbul’a dönünce Hrisantos’un macerası yine başladı.

Hrisantos, sevgilisinin İstanbul’a döndüğünü öğrenince öfkeden mecnuna dönüyor, kendisine ihanet ettiğini düşünerek Eftimya’yı öldürmek üzere Aşil Anastasyadis isminde düzmece bir Yunan pasaportu alıp soluğu İstanbul’da alıyor. Tarih 1920, aylardan Eylül.

Hrisantos’un İstanbul’a geldiğini öğrenen Eftimya’nın babası Brava, Dolapdere Polis Merkezi’nde alıyor soluğu. Katilin İstanbul’a döndüğünü ve hayatlarıının tehlikede olduğunu söyleyerek saklandığı yeri de anlatıyor polislere. Malumat üzerine Dolapdere Polis Merkezi Komiseri Hasan Tahsin Beyefendi ile Komiser Yardımcısı Muharrem Efendi, yanında saklandığı Balıkçı Agaton’la irtibata geçiyor. Bu ortada Muharrem Efendi, ünlü oyunculardan Selda Alkor’un babasıdır.

Hrisantos’un öyküsü sona eriyor.

• Kaynak: B.O.A., DH.EUM.AYŞ., D.N.53, G.N.26

Evin içinde yakalanmak için pusu kurulan Hrisantos, orada yaralanarak uzun uğraşlar sonucu yakalanıyor. Onca saf insanın ve şehit düşen polislerin intikamı nihayet alınmıştı. Cesedi ise evvel Dolapdere Polis Merkezi’ne götürüldü. Daha sonra Sinanköy Kilisesi Papazı’na teslim edildi. Hrisantos, Papazköprü, Tatavla, Dolapdere ve Pangaltı Rumlarının da katıldığı bir törenle kilise yakınındaki bir mezarlığa defnedildi.

Hayatı kitaplara, sinemalara mevzu oldu.

En bilinen eser, olayın yakın şahidi Muharrem Alkor’un yazdığı “Hrisantos’u Nasıl Öldürdüm?” isimli kitaptır. Türk sinemasında İstanbul Kan Ağlarken (1952) ve Üç Namus Bekçisi (1969) isimli iki farklı sinemaya de husus olmuştur. 

İstanbul Kan Ağlarken ise bu filmlerden en kıymetlisi olabilir. Sebebi Agah Özgüç’ün Türk Sinema Tarihi Ansiklopedisi’nde muharrir: Senaristi Osman Seden, Hrisantos’u senaryolaştırma için araştırma yaparken 1950’lerin başında Dolapdere’de olayları şahsen bilen yaşlı bir Rum’la tanışmış. Bu kişi, Eftimya’yla birlikte Fifiça isminde bir bayanın daha olduğunu söylüyor. İki bayanın ortasındaki kıskançlığı, Fifiça’nın Hrisantos’u Türk polisine ihbar ettiğini anlatıyor. Hrisantos, Fifiça’dan sonra Eftimya’yı görüp ona aşık olmuş, kızı ailesinden silah zoruyla kaçırmış. Eftimya’nın babasının konusu da oradan ileri geldiği söylenmekte.