Seçim Günü Oy Çalınması Üzere Problemleri Bir Bilene Sorduk

Daha evvelki seçimlerde yaşadığımız problemleri hepimiz hatırlıyoruz. Örneğin 2018 seçimlerinde Cumhuriyet Halk Partisi’nin sistemleri çökmüş ve partililer önemli sorunlarla karşı karşıya kalmıştı. Bu sebeple de çok sayıda insan emsal külfetlerin önümüzdeki seçimde de yaşanmayacağından ve seçimlerin ‘güvenli’ olduğundan emin olmak istiyor.

Biz de bu sebeple bir bilene danışalım dedik ve seçim konusunda yaptığı araştırmaları bir kitap haline getirmiş Seçil Türkkan’a ulaştık. Kendisi bir araştırmacı, gazeteci ve “Seçim Güvenliği için Sandıkları Korumak” isimli kitabın muharriri. Kitabın içeriğinde ise 2018’den bu yana topladığı datalar ve yaptığı tespitleri bulabilirsiniz. Kendisine güvenlikle ilgili kaygıları, sistemlerin nasıl işlediğini sorduk ve kendi cümleleriyle bize verdiği yanıtları sizler için derledik.

Neler “seçim güvenliği” çalışmalarının kapsamına girer, neler girmez? Örneğin seçim öncesi yaşanması mümkün terör olayları ve toplumsal medya dezenformasyonu bu güvenlik çalışmalarının kapsamında mı ele alınıyor, yoksa seçim güvenliği yalnızca “oyların atılmaya başlandığı ve sayımın tamamlanıp tasdiklendiği” sürece ait tedbirleri mi kapsıyor?

“Seçim güvenliği öncelikle insanların his dünyasında başlıyor aslında. Sorumluları bu mevzu hakkında ne kadar şeffaf, ne kadar açıklayıcı ve itimat tazeleyici davranırsa, kamuoyunun bu mevzudaki his durumu da buna nazaran şekilleniyor. Kamuoyunun seçim güvenliğine dair rastgele bir tasası yoksa tartışılabilen şey halk çoğunluğunun sandık iradesine yansıtılabilmesi, seçimin demoratik imaline dair süreçlerin izlenmesi, raporlanması oluyor. Lakin Türkiye’de bir sandık hareketinin ortaya çıkışıyla şunu anlıyoruz; beşerler sisteme güvenmiyor.“

Siyasi partilerin, seçim güvenliğini sağlamak için başvurdukları alternatif yollar ne kadar muteber? (2018 seçimlerinde CHP’nin sistemlerinin çökmesi gibi)

“Bu bahis elbette tüm siyasi partilerin konusu lakin birinci sorumlu tutacağımız ve sorumlu olduğu için hesap da sorulması gereken kurum bana kalırsa iktidarda olan siyasi parti olmalı, çünkü Türkiye’yi yöneten ve hatta sonraki yıllar için de buna talip olacağını söyleyen parti de o. Münasebetiyle buradan başlarsak Ak Parti hükümeti halka inanç verme konusunda sınıfta kalıyor. Çünkü seçimleri düzenleyen Yüksek Seçim Heyeti ile olan siyasi münasebeti, kurumların kendilerine bağımlı hale gelişi öncelikle insanların inancını kıran unsurlar. Bunun yanında, kitap çalışmam için röportaj yaptığım şahısların inancını bilhassa kıran ve tekrarlayan fenomenler var. Bunlardan biri YSK’nın mühürsüz oyların geçerli sayılması taraflı kararı, ikincisi ise birinci seçimde ortada 13 bin fark olduğu için tekrarlanan İstanbul Büyükşehir Belediyesi seçimleri. Bu ikisinin de sorumluluğu Ak Parti’de.

Yani bu fotoğrafa bakınca siyasi partilerin, seçim güvenliğini sağlamak için aldıkları alternatif yollar, daha çok almak zorunda oldukları ekstra önlemler haline geliyor. Konumu bu türlü tariflemek yanlışsız olan.

Seçim güvenliği ve müşahitler partilerin gönüllülerin bu mevzuyu gündeme getirmesinden evvel pek de üzerine düşündükleri, çalıştıkları bir alan değildi lakin 2014 seçimlerinde Oy ve Ötesi’nin ortaya çıkışı ile birlikte bilhassa muhalif partilerin sahiplendiği bir gündem halini aldı. Bahsettiğiniz vakit ise 2018’deki Adil Seçim Platformu’nun kurulduğu periyoda denk geliyor. Her ne kadar CHP’nin ismi öne çıktıysa da bu platform da irili ufaklı sivil toplum örgütlerinin eforuyla da kuruldu. Hatta bileşenlerinin tam isimlerini sayarsak kastettiğim şey daha anlaşılır olacak; Cumhuriyet Halk Partisi, İyi Parti, Saadet Partisi, Halkların Demokratik Partisi, Emek Partisi, DİSK, KESK, Birleşik Kamu İş, Mülkiyeliler Birliği, Atatürkçü Düşünce Derneği, Demokrasi İçin Birlik, Hak ve Adalet Platformu, Birleşik Haziran Hareketi, Memleket Biziz, Hürriyet Hareketi, Sandık Gücü, Sensiz Olmaz, Seçim Süreci Meclisleri, Oyum İnançta, Anıtpark Forum, Seçim 2018 Yurttaş Haber Ağı.

Nihayetinde bu bileşenler içinde CHP en büyük yapı olduğu için amiyane tabiriyle başarısızlık onların üzerine kaldı. Sistem çökmeseydi bu “başarı” da onların üzerine kalacaktı. Bu bana hakkaniyetli gelmiyor. O yüzden 2018 denemesi, aslında önü büsbütün kapatılmış bir seçim güvenliği sisteminde muhaliflerin sistemi güzelleştirmek için bulduğu prosedürlerden biriydi. Maalesef bir etapta çalışmadı ve ıslak imzalı tutanakların merkeze ulaştırılmasında sorun yaşandı. Ancak tekrar büyük fotoğrafa bakarsak, seçimin muhalefet açısından kaybedilmesinin sebebi bu değil, değil mi? Adil Seçim Platformu’nun ehemmiyeti şuydu; büyük, hiyerarşik ve ister istemez tabiatı gereği hantal olan partiler gönüllülerle çalışmış oldu. Üstelik yanyana gelmeyecek pek çok oluşum da bu yapıda omuz omuzaydı. Başarılı ya da başarısızlıktan çok, kıymetli bir tecrübe olarak görüyorum bu yüzden kendisini. Keşke yazılımı çökmeseydi ve daha güzel yapılabilseydi diyebiliriz fakat eleştiriyi şöyle kurmak da mümkün; O vakit keşke yüzde yüz sağlam bir seçim sistemimiz olsaydı da bu türlü bir yapının kurulmasına da gerek kalmasaydı.

Toplarsam, şayet siz ülkeyi yönetirken demokratik hakların tümünü bir sandığın içine tıkarsanız, sandıkları korumak da oy vermek de bir siyasi protestoya dönüşür ve karşınızda yeni katmanlı “gönüllü” hareketler bulursunuz. Olan da bu.”

Yurt dışında seçimlerin sonuçlarını değiştirmeye yönelik pek çok örnek olay gördük. Örneğin Cambridge Analytica skandalı üzere, ki akabinde 20’den fazla ülkede emsal bir yola gidildiği de anlaşılmıştı. Türkiye’deki seçimler de daha evvel tıpkı mukadderatı paylaşmış olabilir mi? CB seçimleri için bu türlü bir ihtimal masada mı?

31 Mart 2019 Belediye Seçimleri

“Bunlara ek yapalım, Oxford İnternet Enstitüsü raporlarına göre 2020’de en az 81 ülkede toplumsal medyada organize manipülasyon kampanyaları da düzenlendi. Bu araştırmaların kuşkusuz daha detaylıları da vardır. Türkiye’de bahsettiğimiz “sosyal medya troll” tartışmalarını bunlardan azade düşünemeyiz bana kalırsa lakin bu üzere mevzularda kaygıya ve yargılara varmadan konuşmak için bilgilere muhtaçlığımız var.

Seçimler yaklaşırken tüm taraflar ellerindeki kartları oynayacak hasebiyle toplumsal medya tüm bu oyunun büyük bir modülü olacak elbette. Burada tüm tuzaklara basmamak için internette her gördüğümüze inanmamak yapacağımız birinci şey olabilir.

Bunun yanında Türkiye seçimleri için bahsedebileceğimiz şey bir nebze daha öteki bir şey; olağandışı oylar. Bu, şu manaya geliyor; örneğin bir sandıkta bir partinin tulum çıkarması… Prof. Ali Çarkoğlu söyleşimizde “Forensic analysis of Turkish elections in 2017-2018” isimli makaleden bahsederek detaylandırmıştı. Makalede 2018 seçimlerinde 1,5 – 2 milyon oyun yer değiştirmiş olabileceği söyleniyor.

Bu üzere hadiseler ise daha çok sandık başında bağımsız gönüllülerin bulunmadığı yerlerde yaşanıyor. İç Anadolu, İç Karadeniz ile Kürt ve Arapların yoğunlukla yaşadığı yerler üzere bir çerçeve çizmişti bana Prof. Ali Çarkoğlu. Bu üzere dengesizliklerin önüne geçebilmemiz için de gerekiyor bağımsız sandık gönüllüleri.”

İnsanların fikirlerini değiştirmeye yönelik planlı formda yayılan dezenformasyon yoluyla manipülasyon yapılması, seçim güvenliği çalışmalarının kapsamına girer mi?

“Güveni tesis etmek ya da sarsmaya yönelik her şey bana kalırsa bu kapsama girer.”

Seçim güvenliğini savunmak için illaki bir siyasi parti ya da STK’ya dahil olmaya gerek var mı? Dahil olmanın bağımsız formda uğraş etmekten ne farkı var?

“Seçim güvenliği bir yurttaş olarak evde oturduğunuz yerde de talep edebileceğiniz bir şey elbette fakat bunu örgütlü bir formda yapmak, bir tertiple “seçim güvenliği” için çalışmak bir kar topunu büyütmeye benziyor. Bence ortadaki fark da bu türlü.

Yurttaş olarak seçim güvenliğinin talep edilmesi ise temel haklarımızdan. Katılımcılığın, Meclis’te fikirlerimizin temsil edilmesinin amasız, fakatsız birinci şartı.”

Diyelim ki seçim günü bugüne kadar görülen şaibelerden çok daha önemli sıkıntılar yaşandı. Bu türlü bir durumda vatandaşların yasal hakları nedir?

“Yazdığım istekli sandıkları muhafaza hareketi yasalarda yazmayan ancak maddelere ters da olmayan yollardan biri. Bana kalırsa halk kendi öngörüsü ve gereksinimlerine nazaran olanı biteni gerektiğinde kendisi yaratabiliyor da yani. Yasallıkla ilgili konuşacaksak kanunları aşan rastgele bir şaibeye rastlayacağımızı düşünmüyorum; Lakin bu şahısların bulunduğu yerlerde sandıklarını müdafaası ya da korunduğundan emin olması ile mümkün.”

Seçil Hanım’a nazaran seçime gün sayarken hala halletmemiz gereken pek çok sıkıntımız var ama seçim güvenliğini sağlamak için ‘biz’ de takviye olabiliriz. Kendisi de cümleleriyle mevzuyu net bir biçimde açıkladı. Pekala sizin seçim ve seçim günüyle ilgili planlarınız neler?